Θανάσης Σκαμνάκης
Πηγή: Kommon
Η μεταπολίτευση είναι κάτι σαν μήλο της έριδος. Τη διεκδικούν πολλοί και την αποποιούνται ακόμη περισσότεροι. Κυρίως την μεταφράζουν κατά προτίμηση και κατ’ επιλογή. Έτσι ώστε σήμερα, πενήντα ακριβώς χρόνια μετά από εκείνον τον Ιούλιο του 1974, οπότε και κατέρρευσε η χούντα και ξεκίνησε η μεταπολιτευτική περιπέτεια, να μην έχει αποτυπωθεί μια σαφής αντίληψη. Και κυρίως μια ενιαία αντίληψη. Προφανώς. Καθώς τα διαφορετικά ταξικά και πολιτικά συμφέροντα προσφέρουν το οπτικό τους πεδίο για τις διαφορετικές ματιές στην ιστορία. Και μάλιστα μια ιστορία που είναι ακόμη πολύ κοντά παρά τα πενήντα χρόνια που διανύθηκαν.
Το κυριότερο είναι πως η «μεταπολίτευση» δέχεται συχνά την επίθεση από τα κυρίαρχα επιτελεία του συστήματος, δημοσιογραφικά, ιδεολογικά, πολιτικά θεωρούμενη ως μια παρεκτροπή ριζοσπαστισμού η οποία πρέπει να κλείσει, αν δεν έχει κλείσει.
Έτσι ουσιαστικά σχηματίζονται δυο βασικά στρατόπεδα, πέρα από τις επί μέρους διαφορές εντός τους: το ένα που θέλει να κρατήσει το κεφάλαιο μεταπολίτευση ανοιχτό υπερασπιζόμενο τον ριζοσπαστισμό του και το άλλο που θέλει να τελειώνει μια για πάντα με τα ριζοσπαστικά φληναφλήματα»!
Η χρήση της λέξης μεταπολίτευση για να ονοματίσει την περίοδο που ακολούθησε την χούντα είναι καταχρηστική, καθώς δεν σημαίνει κατά κυριολεξία τίποτα περισσότερο από μια μικρή χρονική περίοδο, ή ακόμη στενότερα τη στιγμή που συντελείται το πέρασμα από την μια περίοδο, εν προκειμένω τη δικτατορία, σε μιαν επόμενη.
Αλλά σε αυτήν την «καταχρηστική» έννοια συμπυκνώνονται οι εντάσεις, οι συγκρούσεις, οι προσδοκίες, οι ματαιώσεις μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου.
Όλα αυτά δεν είναι παρά η εισαγωγή που δείχνει την ιδιαίτερη αξία ενός βιβλίου για τη συγκεκριμένη αυτή περίοδο.
Διονύσης Ελευθεράτος: Μεταπολίτευση, ένα βολικό τέρας, εκδόσεις Τόπος, σελ. 458.
Σ’ αυτό το βιβλίο δίνονται πλείστες απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα για την εποχή που περιλαμβάνει τη δεκαετία του 1970, μετά το 1974 και την πολιτική μεταβολή του Ιουλίου, και τη δεκαετία του 1980. Σχεδόν τα πιο κρίσιμα χρόνια της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας. Αν και στο τελευταίο μέρος του εξετάζονται ορισμένα διαχρονικά ζητήματα, «κατηγορητήρια» τα αποκαλεί ο συγγραφέας, σχετικά με τον λεγόμενο μεταπολιτευτικό «λαϊκισμό».
Ο Δ. Ελευθεράτος είναι πολύ γνωστός ως συγγραφέας. Κυρίως ως ιδιαίτερα συστηματικός και επιμελής μελετητής των θεμάτων που διαπραγματεύεται.
Ψάχνει αρχεία, παλιές εφημερίδες, ισολογισμούς εταιρειών, στατιστικές της εποχής, μαρτυρίες και άλλα ντοκουμέντα, αναζητεί αυτόπτες και αφηγείται γλαφυρά τα προσκήνια αλλά και τα παρασκήνια που διαμόρφωσαν την εποχή.
Σε αυτό το βιβλίο υπάρχει η μεταπολίτευση σε όλες τις εκφράσεις της. Σε πέντε μέρη μοιράζει τα συμβάντα. Α΄μέρος: Η φάση της αποχουντοποίησης, τι έγινε και πως, οι δίκες των χουντικών που τιμωρήθηκαν για να μη τιμωρηθούν (οι πλείστοι).
Β΄μέρος: Ο «αριστεροχουντισμός» του Καραμανλή, η «σοσιαλμανία», οι μεγάλες απεργίες και οι άλλοι αγώνες της περιόδου, ο αυταρχισμός και η λογοκρισία.
Γ΄μέρος: Ποια ήταν η κατάσταση στον «τύπο», τον αθλητισμό και το μουσικό χώρο, κυρίως η σχέση της μεταπολίτευσης με το ροκ, μια σχέση έρωτα και ζήλειας και αρκετής επιφυλακτικότητας. Δ΄μέρος: Τι γινόταν με τον κινηματογράφο, ποιες ταινίες είδαν οι δεκαετίες και τι έγινε με την τηλεοπτική επέλαση. Ε΄μέρος: Η κατάσταση της οικονομίας και της εργασίας, ποιος έφταιγε για την αποβιομηχάνιση. Ποιοι τα «φάγανε».
Επέλεξα να παραθέσω κατά μέρη τα περιεχόμενα γιατί από μόνα τους δίνουν πειστική εικόνα του πως το βιβλίο αναπαριστά και μελετά την περίοδο, σε έκταση και βάθος.
Και ανατρέπει μερικούς μύθους που τροφοδότησαν το κοινωνικό θυμικό, ενισχυμένοι από την τηλεοπτική δημοσιογραφία που δεν ενδιαφέρεται για το ακριβές, αλλά για το εντυπωσιακό. Όπως για παράδειγμα πως μας κυβέρνησε η γενιά του Πολυτεχνείου και άρα αυτή ευθύνεται για τα όσα μας βρήκαν.
Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί πως ο Δ. Ελευθεράτος, συμμέτοχος του ριζοσπαστικού κινήματος από εκείνη τη δεκαετία του 1970 μέχρι και σήμερα, δεν φτιάχνει εξωρραϊσμένες εικόνες. Αναδεικνύει με ακρίβεια τις εντάσεις, τις απλουστεύσεις, τους δογματισμούς και τος ρομαντισμούς μιας εποχής και ενός ισχυρού κινήματος, τις αντιθέσεις που χαρακτήρισαν τα γεγονότα, τους πολιτικούς φορείς και τους ανθρώπους. Δεν είναι «αντικειμενικός», είναι ακριβής!
Μια γλαφυρή ιδέα του βιβλίου παίρνουμε ήδη από τις πρώτες γραμμές του προλόγου:
«Σε αστυνομικές και κατασκοπευτικές κινηματογραφικές ταινίες είναι συνηθισμένο το μυστήριο για το τι απέγινε ο «κακός». Σκοτώθηκε; Ζει αποτραβηγμένος; Έκανε πλαστική εγχείρηση κι ετοιμάζεται για νέες δράσεις; Ποιοι ξέρουν την αλήθεια; Όσοι παίρνουν όρκο ότι κάπου τον είδαν – αλλαγμένο μα ζωντανό; Όσοι βεβαιώνουν το θάνατό του; Και ποιον από αυτούς να πιστέψεις, αφού τοποθετούν το τέλος του «κακού τύπου» σε πέντε-δέκα χρονικέ περιόδους;
Ανάλογο μυστήριο περιβάλλει τον ιστορικό κύκλο της – κατά πολλούς επίσης κακής – Μεταπολίτευση, όρου που πριν από τον Ιούλιο του 1974 σήμαινε… άλλα πράγματα. Έναν κύκλο που τελικά υποχρέωσε τα ληξιαρχεία της πολιτικής έρευνας να σπαζοκεφαλιάζουν για να βρουν πότε ακριβώς έκλεισε».
