Άννα Νίνη. Πηγή: Vice
Το πρωινό της Πέμπτης 17/1/2019, το Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ) παρουσίασε τον απολογισμό του Γραφείου Στήριξης Οπλιτών για το έτος 2018. Μάλιστα, χαρακτήρισε το 2018 ως έτος μέριμνας προσωπικού, εννοώντας φυσικά το «ενδιαφέρον» του πρώην Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Πάνου Καμμένου, για τους στρατιωτικούς, που μεταξύ άλλων, μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ, τους εξασφάλισε την επιστροφή των αναδρομικών.
Το βράδυ της ίδιας μέρας, 17ης Ιανουαρίου 2019, που το ΓΕΣ διαφήμιζε το Γραφείο Στήριξης Οπλιτών (ΓΣΟ), υπήρξε νέα απόπειρα αυτοκτονίας φαντάρου. Σύμφωνα με το Δίκτυο Ελευθέρων Φαντάρων ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ, «η απόπειρα αυτοκτονίας νεαρού φαντάρου σημειώθηκε στο 647 ΜΚ ΤΠ, στο Λιτόχωρο. Την Πέμπτη το βράδυ, ο νεαρός αφού απομακρύνθηκε από τη σκοπιά όπου εκτελούσε υπηρεσία, πήγε στα μπάνια, όπου αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει κόβοντας τις φλέβες του. Ευτυχώς, τον βρήκαν οι συνάδελφοί του. Οι στιγμές που ακολούθησαν ήταν πολύ κρίσιμες, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα όλη τη “γύμνια” του Στρατού, αυτό το οικοδόμημα του Καμμένου και του ΣΥΡΙΖΑ. Ο φαντάρος, αφού διακομίστηκε στο ΣΤΕΠ, κρίθηκε σκόπιμο να συνεχίσει για το 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, καθώς βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση. Αλλά δεν υπήρχε ασθενοφόρο. Το Λιτόχωρο, με τόσο στρατό, με κρίσιμες μονάδες, δεν είχε ασθενοφόρο γιατί ήταν χαλασμένο. Αντιλαμβανόμενο το ΓΕΣ την κρισιμότητα της κατάστασης και τις ευθύνες του για την υγεία και τη ζωή του φαντάρου, σήκωσε ελικόπτερο SUPER PUMA για να τον μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη. Ο φαντάρος που αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει, σε 50 μέρες απολυόταν».
Φυσικά, δεν ήταν η πρώτη απόπειρα αυτοχειρίας που σημειώθηκε στον Ελληνικό Στρατό. Στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 20, Νόμου 4163/2016, από τις 17 Φεβρουαρίου 2016 ξεκίνησε τη λειτουργία του το Γραφείο Στήριξης Οπλιτών του ΓΕΣ, ενώ όπως λέει το ΓΕΣ συστάθηκε με σκοπό α) την παροχή συναισθηματικής / ψυχολογικής στήριξης μέσα από τηλεφωνική γραμμή επικοινωνίας και β) την καταγραφή και αξιολόγηση τηλεφωνικών ή εγγράφων καταγγελιών-παραπόνων οπλιτών. Σύμφωνα όμως με τον ΣΠΑΡΤΑΚΟ, «Η διαφήμιση του έργου του Γραφείου Στήριξης ήταν μια κίνηση που εντάσσεται στον ακήρυκτο πόλεμο εντυπώσεων και στην επιχείρηση δημοσίων σχέσεων εν όψει των κρίσεων (αξιολογήσεων)».
Το ΓΕΣ δεν ανακοινώνει τις απόπειρες αυτοκτονίες των στρατευμένων, είτε αυτές αφορούν μόνιμα στελέχη του Στρατού, είτε οπλίτες που υπηρετούν την υποχρεωτική στρατιωτική τους θητεία. Ανακοινώνει μόνο τις αυτοκτονίες στις οποίες ο φαντάρος τελικά «πετυχαίνει» την αυτοχειρία. Όπως αναφέρει ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ, αυτό συμβαίνει ακριβώς για να μείνει στην αφάνεια το ήδη αθέατο πρόβλημα των αυτοκτονιών στον Στρατό, για να μην αντιμετωπιστούν οι ευθύνες και τα προβλήματα που ωθούν σε αυτοκτονίες, νέα παιδιά που εκτελούν υποχρεωτικά τη στρατιωτική τους θητεία, όπως οι εξαντλητικές και ατελείωτες υπηρεσίες, οι προσβολές, τα καψώνια, η επιθετική συμπεριφορά στελεχών, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής: κοριοί στους θαλάμους, κατσαρίδες στα μαγειρεία, έλλειψη στον ρουχισμό, στο νερό, θέρμανση, ακόμα και ανοιχτή δράση φασιστών.
Ακροδεξιά προπαγάνδα και τέσσερις ώρες ύπνος
Σύμφωνα με τον ΣΠΑΡΤΑΚΟ, μόνο το διάστημα Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου, καταγράφηκαν τρία σοβαρά κρούσματα φασιστικής προπαγάνδας εντός στρατοπέδων, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει ΕΔΕ, παρά το γεγονός πως στις 18/12/2018 ο Πάνος Ρήγας μιλώντας στον News 24/7 δήλωνε πως «έχει δοθεί εντολή για πλήρη διερεύνηση των εστιών της ακροδεξιάς στο στράτευμα».
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Σάμου, όπου όπως καταγγέλλεται από την Επιτροπή Φαντάρων Σάμου, ΕΠ.ΟΠ με φιλοναζιστικές απόψεις έκαναν προπαγάνδα παρουσία αξιωματούχων. Στα Πλωτά στο Καρλόβασι, σε ένα φυλάκιο καταδρομών, ΕΠ.ΟΠ στέλεχος μιλούσε για ανωτερότητα της ελληνικής καθαρής φυλής, για κατώτερους μουσουλμάνους που πρέπει να πεθάνουν, για τους συμμορίτες του ΕΛΑΣ που σκότωναν κόσμο. Παράλληλα, αμφισβητούσε την Αστική Δημοκρατία λέγοντας πως η κυβέρνηση δεν έχει την παραμικρή δικαιοδοσία επάνω στον Στρατό γιατί εκλέχθηκε με μεγάλη αποχή. Αναφέρθηκε και στην εβραϊκή φυλή λέγοντας πως είναι καθαρή στο βάθος των αιώνων σαν την ελληνική και γι’ αυτό υπάρχει έμφυτος ανταγωνισμός και μίσος μεταξύ τους.
Στο 79 AΔΤΕ, οι συνθήκες καταγγέλλεται πως είναι άθλιες, με μέσο όρο ύπνου τις τέσσερις ώρες λόγω των αμέτρητων υπηρεσιών, ενώ δεν λείπουν και τα καψόνια, ατομικά και ομαδικά. Για ατομικά παραπτώματα αποδίδονται ομαδικές ποινές, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα να εκδηλώνονται βιαιοπραγίες απέναντι στον πιο αδύναμο της ομάδας, επειδή θεωρούν πως εξαιτίας του έπρεπε να υποστούν ποινές και καψόνια, όπως να το να ντυθούν, να βάλουν εξοπλισμό και σάκο, μετά τις 11 το βράδυ και να καθίσουν στη βροχή. Παράλληλα στις 6/1/2019 διατάχθηκαν να τραγουδήσουν παράνομα ακροδεξιά άσματα.
Μόλις ελάχιστες ημέρες πριν, την Κυριακή 20 Ιανουαρίου αποκαλύφθηκε πως κάποιοι έκριναν σκόπιμο μέσα στο 401 ΣΝ, να υπάρχουν χουντικά σύμβολα στο γραφείο κίνησης. Κι αυτό συνέβη στο μεγαλύτερο Στρατιωτικό Νοσοκομείο, απ’ το οποίο περνάνε οι περισσότεροι φαντάροι. Λίγο αφότου καταγγέλθηκε από στρατευσίμους η ύπαρξη των συμβόλων και μετά την κινητοποίηση του Δικτύου ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ, διατάχθηκε ΕΔΕ για να διερευνηθεί το περιστατικό ενώ μετά από επίσκεψη του Διευθυντή του Νοσοκομείου στον χώρο του γραφείου κίνησης, τα σύμβολα απομακρύνθηκαν. Η διοίκηση του 401 έλεγξε όλους τους χώρους του νοσοκομείου για τυχόν ύπαρξη και άλλων αντίστοιχων εμβλημάτων, ενώ άλλαξε ο υπεύθυνος του συγκεκριμένου γραφείου.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσεται και άλλος ένας παράγοντας επικινδυνότητας. Όπως αναφέρεται σε σχετική έρευνα που έγινε παλιότερα σε πέντε κέντρα νεοσυλλέκτων της Πελοποννήσου, από τον ψυχίατρο Ορέστη Γιωτάκο: «η κατάταξη στον στρατό είναι μια στρεσογόνος περίοδος, δεδομένου ότι οι νέοι στρατιώτες αποκόπτονται αιφνίδια από το κοινωνικό τους περιβάλλον, όπως την οικογένεια ή τους φίλους. Συγχρόνως, οι στρατιώτες έχουν να αντιμετωπίσουν ένα περιοριστικό ημερήσιο πρόγραμμα, σε μια μάλιστα ηλικιακή περίοδο η οποία χαρακτηρίζεται από έντονη τάση για ανεξαρτησία. Κάτω από τις συνθήκες αυτές κάποια άτομα μπορεί να αναπτύξουν καταθλιπτική συμπτωματολογία, η οποία θεωρείται ότι ευνοεί την αυτοκτονική συμπεριφορά».
Παράλληλα, στην ίδια μελέτη επισημαίνεται πως «η ανάπτυξη της αυτοκτονικότητας είναι πολύ συχνή στα άτομα που διανύουν την περίοδο της όψιμης εφηβικής και πρώιμης ενήλικης ζωής. Αρκετές μελέτες σε γενικό πληθυσμό διαφόρων χωρών έδειξαν υψηλά ποσοστά αυτοκτονικού ιδεασμού ή αυτοκτονικής συμπεριφοράς σε άτομα αυτού του ηλικιακού φάσματος. Το φαινόμενο αυτό είναι μάλιστα αυξημένο σε νέους που διανύουν τη στρατιωτική τους θητεία. Η αυτοκτονία είναι μια από τις πιο συνηθισμένες αιτίες θανάτου των ατόμων της στρατεύσιμης ηλικίας. Στον ελληνικό στρατό φαίνεται ότι η αναλογία αυτοκτονικών, αν και μικρότερη από αυτή που παρατηρείται στους στρατούς άλλων χωρών, είναι μεγαλύτερη απ’ αυτή που αναφέρεται στις αντίστοιχες ομάδες του γενικού πληθυσμού της Ελλάδας».
Τα ναρκωτικά στον στρατό
Η συγκεκριμένη έρευνα διενεργήθηκε ώστε να υπολογιστεί η συνοσηρότητα αυτοκτονικής συμπεριφοράς και της χρήσης ουσιών σε νεοσύλλεκτους στρατιώτες. Στόχος ήταν επίσης η ανεύρεση πιθανών συσχετίσεων, καθώς και ο προσδιορισμός της τάσης των συμπεριφορών αυτών, δηλαδή εάν συνεχίζονται, από την πολιτική, στη στρατιωτική ζωή. Αυτό που βρέθηκε ήταν πως ένας σημαντικός αριθμός νεοσυλλέκτων (περίπου το ένα πέμπτο) δήλωσαν ότι αισθάνθηκαν για πρώτη φορά, ενώ υπηρετούσαν, ότι «η ζωή δεν έχει κανένα νόημα». Επίσης, ποσοστά 6,4%, 5,4%, και 1,9% αποτελούσαν «νέα περιστατικά» για τις ερωτήσεις που σχετίζονταν αντίστοιχα με τις «ευχές θανάτου», τις «αυτοκτονικές σκέψεις» και τις «απόπειρες αυτοκτονίας».
Η χρήση ναρκωτικών ουσιών αποτελεί ένα φαινόμενο που απαιτεί ιδιαίτερη επαγρύπνηση στο περιβάλλον του στρατού. Η μεγάλη ποικιλία των ναρκωτικών ή εθιστικών ουσιών που κυκλοφορεί, το ευρύ φάσμα δράσης τους, καθώς και η προφανής τάση απόκρυψης της χρήσης του, συχνά προκαλούν δυσεπίλυτα προβλήματα. Συνήθως ενέχουν κίνδυνο θανατηφόρας έκβασης διότι στη φάση του στρατού, σε άτομα προφανώς που έχουν προδιάθεση, η χρήση ναρκωτικών ουσιών μπορεί να λειτουργήσει ως αυτοθεραπεία των συμπτωμάτων δυσπροσαρμοστίας, κατάθλιψης και απόγνωσης. Το κυριότερο πρόβλημα όμως σε σχέση με τα ναρκωτικά εντός των στρατοπέδων, είναι πως οι φαντάροι κάνουν ό,τι μπορούν ώστε να αποκρύψουν τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Διότι εάν συλληφθούν να κάνουν χρήση ή να κατέχουν ποσότητα ναρκωτικών αντί να βοηθηθούν, το μόνο που αντιμετωπίζουν είναι η βαριά τιμωρία και όχι η ψυχολογική υποστήριξη ή η θεραπεία που ενδεχομένως χρειάζονται. Ούτε φυσικά έχουν τη δυνατότητα να απευθυνούν σε κάποιον και να του εκφράσουν το πρόβλημα ή τις ανησυχίες που έχουν σε σχέση με τις ουσίες. Υπάρχει μάλιστα ένα ποσοστό φαντάρων που έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με ουσίες κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής θητείας. Στην παραπάνω έρευνα, διαπιστώθηκε πως σε ποσοστό 2,4%, 1,4% και 1,2% βρέθηκαν «νέα περιστατικά» για τη χρήση ή κατάχρηση αλκοόλ, χασίς/χαπιών και ηρωίνης/κοκαΐνης αντίστοιχα.
Αναχρονιστική θητεία
Όπως τονίζει ο αναγνωρισμένος Μη Κυβερνητικός Οργανισμός ΚΛΙΜΑΚΑ, μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2018 καταγράφηκαν τέσσερις αυτοκτονίες αξιωματικών και στρατιωτών, ενώ περισσότερες από οκτώ αυτοκτονίες είχαν καταγραφεί το 2017. Οι απόπειρες όμως είναι πολύ περισσότερες. Η απουσία ενός σαφούς πλαισίου υποστήριξης των στελεχών του στρατού και των στρατευσίμων έχει επανειλημμένα επισημανθεί, καθώς η συνεπαγόμενη δυνατότητα της οπλοφορίας και οπλοχρησίας.
«Μετά από περιστατικά αυτοκτονίας, κρίνεται σκόπιμη η διεξαγωγή ψυχολογικών αυτοψιών προκειμένου όχι μόνο να υποστηριχθούν οι οικογένειες, οι οικείοι και το στρατιωτικό (και μη) περιβάλλον του αυτόχειρα, αλλά να αναδειχθούν εκείνες οι ελλείψεις, αδυναμίες ή παρεμβάσεις, η αντιμετώπιση και υπολοποίηση των οποίων θα μπορούσαν να λειτουργήσουν προληπτικά», λέει ο συγκεκριμένος φορέας. Τα περιστατικά όμως αποκρύπτονται επιμελώς, με αποτέλεσμα να μην γίνεται καμιά προσπάθεια πρόληψης της αυτοκτονικότητας.
Ένας δεύτερος άξονας άμεσης παρέμβασης που εμφαίνεται, για ακόμη μια φορά, από τις αυτοκτονίες εντός των των στρατοπέδων είναι η ανυπαρξία έστω και των ελάχιστων μέτρων και προδιαγραφών προφύλαξης και ασφάλειας, όπως για παράδειγμα η υποκατάσταση της σκοπιάς από κάμερες, όπως αντίστοιχα συμβαίνει στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Στην Ελλάδα οι φαντάροι, παρά την προηγμένη τεχνολογία, είναι ακόμη υποχρεωμένοι να φυλάνε ανούσιες σκοπιές κρατώντας όπλο μόλις στα 18 τους χρόνια, περίοδο που ακόμη βρίσκονται στη μετεφηβεία ή την εφηβεία.
«Στο 1018 (Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία), έχουμε δεχθεί αρκετές κλήσεις στρατευσίμων, κυρίως, οι οποίοι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στην υποχρεωτική στρατιωτική τους θητεία. Το 95% των στρατευσίμων που αυτοκτονούν έχουν δώσει προειδοποιητικά σημάδια. Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός, και μπορεί να προληφθεί. Σε αυτήν τη βάση, χωρίς κόστος, αλλά με σαφή συναίσθηση της ευθύνης των ειδικών, των αρχών, και τελικά, της κοινωνίας, απαιτείται η ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την υλοποίηση ουσιαστικών παρεμβάσεων προστασίας της ανθρώπινης ζωής», αναφέρει η ΚΛΙΜΑΚΑ.
Αυτό που προτείνει ο συγκεκριμένος φορέας, ο οποίος έχει εκδώσει και δύο εγχειρίδια για την πρόληψη της αυτοκτονικότητας στον Στρατό είναι η άμεση επικαιροποίηση του πλαισίου ψυχιατρικής και ψυχολογικής αξιολόγησης των στελεχών του Στρατού και των στρατευσίμων, καθώς και η επανάληψη των σχετικών διαδικασιών ανά τακτά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι διαθέτουν έναν ικανοποιητικό βαθμό ψυχικής σταθερότητας και ανθεκτικότητας.
Παράλληλα, εξηγεί πως υπάρχει επιτακτική ανάγκη για διεύρυνση και πλήρη αναγνώριση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης με μια ισότιμη εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, χωρίς περιορισμούς και εμπόδια. Αυτό το πλαίσιο συνεχίζει να παραμένει τιμωρητικό στην Ελλάδα. Όποιος αρνείται να κρατήσει όπλο, ακόμα τιμωρείται ή πρέπει να απολογηθεί γι’ αυτό, διότι το ΓΕΣ θεωρεί πως το «άρξατε πυρ» είναι για όλους. Αρκετοί είναι εκείνοι που θα πρέπει να αποδείξουν με ποικίλους τρόπους πως δεν αντέχουν ψυχολογικά τη στρατιωτική θητεία, ενώ η ολική άρνηση της στράτευσης τους περνάει από στρατοδικεία, αφαιρώντας τους το δικαίωμα των μη μιλιταριστικών απόψεων. Σκεπτικό επίσης παράλογο καθώς ενώ είναι ακόμη πολίτες και όχι οπλίτες, περνούν από στρατοδικείο. Χωρίς λοιπόν να έχουν τη δυνατότητα άρνησης της στρατιωτικής θητείας, εγκλωβίζονται σε ένα αναχρονιστικό σύστημα στράτευσης που δεν μπορεί να τους εξασφαλίσει όχι απλώς την ευζωία, αλλά και την ίδια τη ζωή σε πολλές περιπτώσεις.
Αν είσαι φαντάρος, για καταγγελίες που αφορούν καψώνια, συνθήκες, παραβάσεις των δικαιωμάτων των οπλιτών μπορείς να επικοινωνήσεις με το Δίκτυο Ελευθέρων Φαντάρων ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ και την Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων στο 6932955347.
Φαντάρος ή μη, αν παρουσιάζεις σκέψεις ή τάσεις αυτοχειρίας, για άμεση βοήθεια μπορείς να καλέσεις στο 1018, στην 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία.
