Πηγή: Ημεροδρόμος
Στις 13 Ιανουαρίου του 1946 άρχισε στην Αθήνα το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ. Πήραν μέρος εκατοντάδες αντιπρόσωποι από όλες τις γωνιές της Ελλάδας, που εκπροσωπούσαν 600 χιλιάδες ΕΠΟΝίτες, ΕΠΟΝίτισσες και αετόπουλα, ανταρτοεπονίτες του βουνού, επονοελασίτες της πόλης, παλιοί και καινούριοι αγωνιστές, εκλεγμένοι δημοκρατικά από τις συνελεύσεις και συνδιασκέψεις των οργανώσεών τους παίρνουν μέρος στο Συνέδριο και διατρανώνουν τη θέλησή τους να αγωνιστούν κατά της τρομοκρατίας, για τη διαφύλαξη της ενότητας της νέας γενιάς και τη δημοκρατία.
Το Συνέδριο χαιρετίζουν οι μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιος, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές Κιτσίκης, Κόκκαλης, Θεοδωρίδης, Δεσποτόπουλος, ο Βασίλης Ρώτας, ο Κώστας Βάρναλης, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κ. Γαβριηλίδης (από το ΑΚΕ), ο Αλ. Σβώλος (από την ΕΛΔ), ο Β. Μπαρτζώτας (από το ΚΚΕ), ο Κρητικός (από τη Δημ. Ενωση) κ.ά.
Οι αντιπρόσωποι στις ομιλίες τους μεταφέρουν τον ΕΠΟΝίτικο παλμό της νέας γενιάς, τη θέλησή της να παλέψει ενάντια στην τρομοκρατία, κατά της αναβίωσης του φασιστικού κινδύνου. Να υπερασπίσει τα ιδανικά για τα οποία χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες έδωσαν τη ζωή τους.
Το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ πέρασε στην ιστορία του κινήματος της νεολαίας σαν το μεγαλύτερο φόρουμ ενότητας, δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης και αγωνιστικής ανάτασης της νέας γενιάς της Ελλάδας.
Τοιχογραφία σε συνοικία της Αθήνας για το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ
Ομως οι ξένοι ιμπεριαλιστές μαζί με τα ντόπια όργανά τους κάθε άλλο παρά σκέφτονταν την ανόρθωση και τη δημοκρατική ανάπλαση της χώρας. Απεργάζονταν και είχαν θέσει ήδη σε εφαρμογή το σχέδιο για την εξόντωση της Εθνικής Αντίστασης. Το συνέδριο της ΕΠΟΝ έγινε μέσα σε ένα κλίμα άγριας τρομοκρατίας, με διωγμούς, φυλακίσεις και δολοφονίες, ένα κλίμα βίας και θανάτου. Στις πόλεις και τα χωριά η εξόντωση των αγωνιστών έπαιρνε τη μορφή πογκρόμ και τους ανάγκαζε να περάσουν στην παρανομία ή να βγουν στο βουνό. Χιλιάδες ΕΠΟΝίτες κατατάχθηκαν στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, που ήταν ο συνεχιστής του αγώνα κατά της ξένης επέμβασης, για την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Μια συγκινητική στιγμή από το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ. Ομάδα αετόπουλων της Αθήνας με το χωνί (σήμα κατατεθέν της δράσης της ΕΠΟΝ στην πρωτεύουσα κατά της διάρκεια της κατοχής) απευθύνουν το χαιρετισμό τους στους συνέδρους
Η απόφαση του συνεδρίου καταπιανόταν με όλα τα φλέγοντα προβλήματα των νέων της εποχής, από τα πιο απλά ως τα πιο σύνθετα και αποτελούσε ένα ζωντανό δυναμικό προγραμματικό ντοκουμέντο με άμεση εφαρμογή και με προοπτική την κοινωνική αλλαγή. «Προβάλλοντας στην ελληνική νεολαία και στο έθνος μας το πρόγραμμά μας αυτό – έγραφε μεταξύ άλλων η απόφαση του Συνεδρίου – δηλώνουμε πως θα επιδιώξουμε με όλες μας τις δυνάμεις να συνεργαστούμε με τις αρχές, με τις οργανώσεις και με κάθε πολίτη, σε ό,τι αφορά τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη της νέας γενιάς. Δηλώνουμε πως θα συνεχίσουμε με ενθουσιασμό και πίστη τον αγώνα για να δημιουργήσουμε το νέο Ελληνα, τον ελεύθερο, δημιουργικό και αισιόδοξο οικοδόμο της νέας ελληνικής Δημοκρατίας. Το νέο Ελληνα, συνεχιστή των καλύτερων εθνικών παραδόσεων. Δημιουργικό φορέα των κατακτήσεων του ανθρώπινου πολιτισμού. Πιστό στρατιώτη της ιδέας του έθνους της ειρήνης, πρόμαχο της Λαϊκής Δημοκρατίας. Αξιο δουλευτή του χεριού και του πνεύματος, για την ανοικοδόμηση της πατρίδας μας και για τη δημιουργία ενός ανώτερου νεοελληνικού πολιτισμού».
(Από το βιβλίο του Θ. Λιακόπουλου «Τα ΕΠΟΝίτικα νιάτα της Εθνικής Αντίστασης»).
Ο ύμνος της ΕΠΟΝ
