Νίκος Μπογιόπουλος

Πηγή: Ημεροδρόμος

Το 2016 ανέβηκε από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας σε μια εξαιρετική παράσταση το έργο του Μπρεχτ «Η ζωή του Γαλιλαίου».

Τέσσερις αιώνες μετά την αποκήρυξη από τον Γαλιλαίο των ιδεών του και την απάρνηση από μέρους του της επιστημονικής αλήθειας, το ερώτημα επανέρχεται.

Δυο χρόνια πανδημίας όπου βοούν η αξιοποίηση, η εκμετάλλευση, η πολιτική εργαλειοποίηση της πανδημίας και η προώθηση αντιδραστικών πολιτικών επιλογών

(επίθεση σε κοινωνικές και ατομικές ελευθερίες, επίθεση σε εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα, υπονόμευση του δημόσιου συστήματος υγείας, αδιαφορία για την υγεία του λαού από ΜΜΜ και χώρους δουλειάς μέχρι σχολεία και εκκλησίες, μελέτες που αποκρύπτονται για την εκτίναξη της θνητότητας λόγω έλλειψης ΜΕΘ και μη ενίσχυσης του ΕΣΥ)

επιλογών που ζητούν “νομιμοποίηση” μέσω της υπαγόρευσης επιστημονικών άλλοθι ή έχουν εξασφαλίσει την σιγή επιστημόνων απέναντι στην αντιλαικότητα και τον ανορθολογισμό τους, το ερώτημα επανέρχεται.

Και το ερώτημα είναι: «Τι κάνουν οι επιστήμονες;»…

Αντί άλλου σχολίου, αντιγράφουμε (από την μετάφραση του Οδυσσέα Νικάκη):

    «Γαλιλαίος: (…) η ανεμπόδιστη εξέλιξη της Επιστήμης, μου φαίνεται ότι χρειάζεται ιδιαίτερη γενναιότητα!

    Αγωνίζεται για τη γνώση, που την κατακτάς με την αμφιβολία! Αγωνιζόμενη για να φέρει τη γνώση σε όλους, για όλα, αγωνίζεται να μας κάνει όλους, να αμφιβάλλουμε για όλα!

    Όμως το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, κρατιέται από τους πρίγκιπες, τους φεουδάρχες και τους παπάδες, μέσα σε ένα μαργαριταρένιο σύννεφο από δεισιδαιμονίες και αρχαίες προλήψεις που κρύβει τις μηχανορραφίες τους!

    Η δυστυχία των πολλών είναι παλιά σαν τα βουνά και αυτοί που κατέχουν την Εξουσία θέλουν να τον πείσουν ότι είναι ακατάλυτη σαν τα βουνά.

    Η καινούργια μας τέχνη, η τέχνη της αμφιβολίας, ηλέκτρισε τα πλήθη των απλών ανθρώπων. Μας πήρε το τηλεσκόπιο από τα χέρια και το έστριψε κατά πάνω στους βασανιστές του!

    Αυτοί οι ιδιοτελείς και βίαιοι εξουσιαστές, που καταβροχθίζουν λαίμαργα τον μόχθο των ανθρώπων, ένοιωσαν ταυτόχρονα το ψυχρό μάτι της Επιστήμης να προσηλώνεται πάνω σ’ αυτή τη χιλιόχρονη και τεχνητή δυστυχία τους και να αποδείχνει ολοφάνερα, ότι αυτή η δυστυχία μπορεί αμέσως να εξαφανιστεί, αρκεί να εξαφανιστούν οι εξουσιαστές που τη δημιουργούν!

    Τότε αυτοί μας τρομοκράτησαν και μας εξαγόρασαν και οι αδύνατοι από μας δεν μπόρεσαν να αντισταθούν. Είναι όμως δυνατόν να απομακρυνθούμε από τους ανθρώπους, να τους εγκαταλείψουμε στα χέρια των εχθρών και παρόλα αυτά να είμαστε επιστήμονες;

    Ερευνήσαμε και υπολογίσαμε τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων αλλά δεν ερευνήσαμε ακόμα τις κινήσεις των Κυρίαρχων πάνω στους λαούς! 

    Ο αγώνας της Επιστήμης κερδίζεται με την αμφιβολία. Όμως η νοικοκυρά, με όπλο την πίστη, χάνει κάθε μέρα τον αγώνα για το γάλα. Η Επιστήμη, Σάρτι, έχει να κάνει και με τους δύο αγώνες.

    Μία ανθρωπότητα που χαροπαλεύει, πνιγμένη μέσα σ’ αυτή τη μαργαριταρένια ομίχλη από δεισιδαιμονίες και αρχαίες προλήψεις, μια ανθρωπότητα που δεν μπορεί να αναπτύξει τις δικές της δυνάμεις δεν θα μπορεί να εκμεταλλευτεί και τις δυνάμεις της Φύσης που της αποκαλύπτονται.

    Για ποιο σκοπό εργαζόσαστε; Πιστεύω πως ο μοναδικός σκοπός της Επιστήμης είναι να ξαλαφρώσει την ανθρώπινη ύπαρξη από τον μόχθο!

    Όταν οι επιστήμονες, τρομοκρατημένοι από τους ιδιοτελείς δυνάστες κατακτούν τη γνώση, μόνο για τη χαρά της γνώσης, τότε η Επιστήμη θα καταντήσει μια σακάτισσα και οι καινούριες σας μηχανές μπορεί να φέρουν καινούριες δυστυχίες στους ανθρώπους.

    Μπορεί με τον καιρό να ανακαλύψετε όλα όσα είναι δυνατόν να ανακαλυφτούν κι όμως η πρόοδός σας αυτή να είναι μια πορεία απομάκρυνσης από την ανθρωπότητα.

    Το χάσμα ανάμεσα στην Επιστήμη και την ανθρωπότητα θα είναι τόσο μεγάλο μια μέρα, που ο αλαλαγμός του θριάμβου σας για μια καινούρια κατάκτηση θα παίρνει σαν απάντηση την φρικιαστική κραυγή οδύνης των ανθρώπων.

    Εγώ σαν επιστήμονας είχα μια μοναδική ευκαιρία (…). Αν είχα τότε αντισταθεί, οι φυσικοί επιστήμονες θα έδιναν έναν όρκο (…) μια πανηγυρική υπόσχεση, ότι θα χρησιμοποιούν τη γνώση τους αυστηρά και μόνο για το καλό της ανθρωπότητας!

    Τώρα όμως το μόνο που μπορούμε να περιμένουμε είναι μια γενιά από επιστημονικά ανδρείκελα που θα εκμισθώνουν πρόθυμα τις υπηρεσίες τους στους ισχυρούς (…)».

Από τα λόγια που βάζει ο Μπρεχτ στο στόμα του Γαλιλαίου θα έμενε μια πικρή γεύση απαισιοδοξίας.

Όμως η επίγνωση της αλήθειας, και ειδικά η αλήθεια πως «γνώση άνευ αρετής πανουργία εστί», σε συνδυασμό την αλήθεια ότι, τελικά, «η Γη γυρίζει», η αλήθεια πως η Επιστήμη ακόμα και δεσμώτης στα χέρια των εκμεταλλευτών του ανθρώπινου γένους αποτελεί όπλο για το σπάσιμο των αλυσίδων με πρωτεργάτες τους ίδιους τους αδούλωτους σκαπανείς της και τους ακάματους στρατιώτες της, θα είναι πάντα το θεμέλιο για την οικοδόμηση της πιο στέρεης αισιοδοξίας, αφού για να τα αλλάξεις τα πράγματα, θα πρέπει πρώτα να ξέρεις πως είναι.

(*) στην φωτογραφία το έργο του Σταμάτη Θεοχάρη «Unpredictable Nature»