Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Κατσής
Άννα Νίνη, πηγή: Vice
Χθες, στο Μάτι, στην οδό Μυκόνου, η ηλικιωμένη ιδιοκτήτρια ενός μισοκαμένου σπιτιού, ακουμπούσε τις ουλές στο μπράτσο του Rdawan, ενός πρόσφυγα που είχε φτάσει εκεί σαν εθελοντής. «Τι έπαθες εδώ;», τον ρώτησε στα ελληνικά, μια γλώσσα που ο πιτσιρίκος δεν έχει προλάβει ακόμα να μάθει, αφού βρίσκεται στην Ελλάδα ούτε 100 μέρες. Παρόλα αυτά, από το αποσβολωμένα βλέμμα της που έφτανε στα σημάδια του πολέμου, κατάλαβε τι τον ρωτούσε. «Syria-Syria» της είπε και η ιδιοκτήτρια του σπιτιού, η οποία κατά τύχη σώθηκε όταν ξέσπασε η πυρκαγιά, έγνεψε κι αυτή σαν να τα κατάλαβε όλα. Λίγο αργότερα, θα μαθαίναμε πως ο Rdawan ήταν μόλις στα 18 του. Όταν άκουσε για τη φωτιά, πήγε να δώσει αίμα για τους τραυματίες και εγκαυματίες που είχαν μεταφερθεί στα νοσοκομεία, ενώ είχε έρθει στην Ελλάδα μόλις πριν από τρεις μήνες, κάνοντας αυτό το τρομακτικό ταξίδι από τη Συρία μόνος, στην αρχή με τα πόδια και αργότερα με βάρκα.
Αυτό το μικρό κομμάτι γης που μέσα σε λίγες ώρες βίωσε την πλήρη καταστροφή, μια εβδομάδα μετά μοιάζει ακόμη με ταινία που εύχεσαι να μην ζήσεις ποτέ. Η θλίψη ξεκινάει ήδη από τη Λεωφόρο Μαραθώνος, πριν προλάβεις ακόμη να μπεις στον κατεστραμμένο οικισμό. Όταν όμως τα πρώτα χτίσματα εμφανίζονται, μαζί με τους κατοίκους που προσπαθούν να αποκαταστήσουν τις ζημιές των σπιτιών τους, δίπλα στα σιωπηλά καφενεία, κάνουν την εμφάνισή τους και τα αμέτρητα κηδειόχαρτα που στέκουν κολλημένα στις καμένες κολώνες. Αυτά τα λευκά χαρτιά με τα ονόματα των νεκρών, βρίσκονται έξω από τα σπίτια που προσπαθούν να γίνουν κατοικήσιμα, καθώς για πολλούς ήταν η πρώτη και η μόνη τους κατοικία. Κάπως έτσι, η προσπάθεια τους για την πυροδότηση του ενστίκτου της επιβίωσης, σκοντάφτει πάνω στους 85, έως τώρα, νεκρούς της 23ης Ιουλίου, μιας ημέρας που αναπόφευκτα δεν μπορεί να ξεχαστεί.
Ο 18χρονος Σύρος δεν ήταν ο μόνος εθελοντής που πήγε στην περιοχή. Από το πρωί της Τρίτης ένα αστικό λεωφορείο που παραχωρήθηκε από το Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας μεταφέρει καθημερινά και θα μεταφέρει για όσο χρειαστεί, εθελοντές από το χώρο Στέγασης Προσφύγων City Plaza, αλλά και όσους έχουν την πρόθεση να μεταβούν εκεί για να ενισχύσουν όπως μπορούν τους κατοίκους. Ανάμεσα τους και αρκετοί πρόσφυγες που είδαν τις συνέπειες της τραγικής πυρκαγιάς στο Μάτι και έσπευσαν να δηλώσουν διαθεσιμότητα για να βοηθήσουν.
Ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν οι εθελοντές που μεταφέρονται καθημερινά στην πολύπαθη περιοχή, προσπαθούν να υποκαταστήσουν το Δήμο, την Περιφέρεια, τους κρατικούς φορείς που έχουν ήδη αφήσει μόνους τους κατοίκους του οικισμού. Άλλοι πηγαίνουν σε σπίτια για να τα καθαρίσουν μαζί με τους κατοίκους τους, να κόψουν τα ξερά δέντρα και να απομακρύνουν τα χαλάσματα, άλλοι βοηθούν στη διανομή και την προετοιμασία του φαγητού και άλλοι στη συλλογή και την τακτοποίηση των προϊόντων. Κυρίως όμως, η παρουσία τους γίνεται ένα μικρό δεκανίκι σε αυτήν την άκαμπτη και ανυποχώρητη θλίψη που έχει πλημμυρίσει τους ανθρώπους. Τα σπίτια άλλωστε είναι μόνο μια πλευρά των ζημιών. Αν βρεθεί κανείς στην περιοχή διαπιστώνει πως το ότι χάθηκαν οι τοίχοι και τα τιμαλφή είναι το λιγότερο που τους συνέβη. Χάθηκαν συγγενείς, φίλοι, γειτόνες. Χάθηκε η καθημερινότητα, και άλλαξε βίαια μέσα σε ελάχιστες ώρες.
Όπως λέει ένας από τους ιδιοκτήτες που δέχτηκε τη βοήθεια των εθελοντών: «Ήρθαν εδώ από την πρώτη μέρα. Και μέχρι σήμερα μόνο οι εθελοντές μας βοηθούν. Οι κρατικοί μηχανισμοί και ο Δήμος Μαραθώνα είναι ανύπαρκτοι. Ευτυχώς προλάβαμε να φύγουμε εκείνη την ημέρα. Δεν μας ειδοποίησε κανείς, δεν ασχολήθηκε κανείς μαζί μας ούτε τότε, ούτε τώρα. Το καταλάβαμε ότι κινδυνεύουμε από τη μυρωδιά που έφερνε ο αέρας. Περιμέναμε ότι δεν θα μείνει τίποτα στην περιοχή μετά από αυτή τη φωτιά, αλλά όχι ότι θα χαθούν ανθρώπινες ζωές. Όχι τόσες πολλές από την ολιγωρία ορισμένων. Οι εθελοντές ήταν οι μόνοι που μας βοήθησαν. Πόσα όμως να κάνουν κι αυτοί; Μέχρι πότε και πόσο, όταν ο Δήμος δεν υπάρχει πουθενά».
Ο Otman, άλλος ένας Σύρος ήρθε από ένα προάστιο της Δαμασκού επίσης μόνος στην Ελλάδα, πριν από οκτώ μήνες. «Είδα τις φωτιές από την πρώτη μέρα στην τηλεόραση και σκεφτόμασταν με τους φίλους μου πώς να βοηθήσουμε. Εκείνοι πήγαν στο νοσοκομείο για να δώσουν αίμα, όμως εγώ δεν μπορούσα γιατί είμαι διαβητικός. Σήμερα είναι η πρώτη μου μέρα εδώ, όμως θέλω να ξανάρθω για όσο χρειαστεί», μας είπε όταν οι δουλειές της ημέρας τελείωσαν, και εύλογα αναρωτήθηκε: «Αυτό το μέρος, σε κάποια σημεία που έχει γκρεμισμένα σπίτια μοιάζει τόσο πολύ με τη Συρία. Αυτό που δεν καταλαβαίνω όμως είναι γιατί πέθαναν τόσοι άνθρωποι. Όλοι ξέρουν ότι το καλοκαίρι κάνει πολλή ζέστη και πως θα υπάρξουν φωτιές. Γιατί κανείς δεν τους έσωσε;», αναρωτιέται στο VICE.
Δείγμα της άμεσης κινητοποίησης που υπήρξε στις κοινότητες των προσφύγων είναι και η περιγραφή ακόμη ενός Σύρου που είχε φτάσει στο Μάτι σαν εθελοντής. Όπως είπε ο Gowan, «Όταν είδαμε τις ειδήσεις πανικοβληθήκαμε. Είδαμε ότι οι άνθρωποι κινδυνεύουν και πήγαμε στο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας να αφήσουμε τη Διεύθυνση και τα τηλέφωνά μας σε περίπτωση που χρειαστεί να βοηθήσουμε. Τους είπαμε να μας ειδοποιήσουν αν υπάρχει οτιδήποτε που μπορούμε να κάνουμε».
Ο Gowan, ο Ahmad, ο Abdel Karim, o Rdawan και ο Otman, είναι μόνο μερικοί από τους πρόσφυγες που μένουν στο χώρο Στέγασης Προσφύγων City Plaza. Αυτή τη στιγμή, το οργανωμένο εγχείρημα μόνιμης κατοικίας που άνοιξε το 2016, στεγάζει περίπου 400 ανθρώπους από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, την Αφρική, το Μπαγκλαντές και άλλες χώρες, καλύπτοντας τους κάποιες ανάγκες όπως το φαγητό και κάποια είδη πρώτης ανάγκης. Στα δυο χρόνια λειτουργίας της κατάληψης έχουν φιλοξενηθεί στις δομές της πάνω από 1.500 πρόσφυγες.
Όπως εξήγησε ο Νίκος Βασιλόπουλος, μέλος της πρωτοβουλίας, «Οι πρόσφυγες έχουν δει αυτά τα χρόνια πώς λειτουργεί η αλληλεγγύη και γι’ αυτό η πρώτη τους αυθόρμητη αντίδραση ήταν να “επιστρέψουν” με κάποιο τρόπο τη βοήθεια που έχουν λάβει. Θεωρούν τραγικό αυτό που συνέβη και έχουν τεράστια ενσυναίσθηση, διότι έχουν ζήσει και οι ίδιοι φρικτά πράγματα. Πριν μάθουν ότι έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία βοήθειας των πυρόπληκτων περιοχών, ήρθαν από μόνοι τους και μας είπαν πως θέλουν να βοηθήσουν, ρωτούσαν τι μπορούσαν να κάνουν και ήθελαν να έρθουν από την πρώτη μέρα. Και όχι μόνο οι πρόσφυγες του Plaza. Προσπάθησαν να βοηθήσουν και όλες οι κοινότητες μεταναστών που βρίσκονται στην Ελλάδα οργανωμένα».
Παρά το γεγονός πως πάρα πολλοί άνθρωποι επιχειρούν να βοηθήσουν τους κατοίκους στο Μάτι, ακόμη δεν έχει υπάρξει κάποιος συντονισμός από επίσημο φορέα. Αρκετές συλλογικότητες και καταλήψεις, μεταξύ αυτών και το City Plaza, την επόμενη ημέρα της πυρκαγιάς δημιούργησαν την Πρωτοβουλία δομών αλληλεγγύης για τις πυρόπληκτες περιοχές. Όπως επισημαίνει ο Νίκος Βασιλόπουλος, ο οποίος βρίσκεται εθελοντικά στις πυρόπληκτες περιοχές αυτές τις μέρες, «Τώρα που καταλαγιάζει ο αρχικός χαμός, αρχίζουν στην περιοχή να εμφανίζονται οι απώλειες. Και αυτό είναι μια διαδικασία που δεν θα ξεπεραστεί. Η αλληλεγγύη είναι ένα, όχι ακριβώς αντίβαρο στο πένθος, αλλά κάτι που θα βοηθήσει αυτό το πένθος να γίνει πιο κοινοτικό, πιο κοινωνικό, να το ζήσουμε όλοι μαζί. Βοηθάμε, γιατί μέσα σε όλα τα άλλα θεωρούμε πως είναι ο μόνος τρόπος να ξεπεράσουμε σαν κοινωνία αυτό το βαρύ συναίσθημα των ανθρώπων. Στο Μάτι, αυτές τις μέρες οι κάτοικοι πηγαίνουν από κηδεία σε κηδεία. Ας μη νιώθουν τουλάχιστον μόνοι και παρατημένοι. Πρέπει να ξέρουν πως δεν είναι μόνοι, πως υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται γι’ αυτούς με κάποιο τρόπο».
Ένα μισοκαμένο τετράδιο αριθμητικής που βρίσκεται ανάμεσα στα ερείπια ενός σπιτιού σου υπενθυμίζει ξανά πως η 23η Ιουλίου θα αργήσει να ξεπεραστεί. Για κάποιους ανθρώπους, εκείνους που έγιναν πρωταγωνιστές της οδύνης, είναι αβέβαιο το πότε θα καταφέρουν να βρουν το δρόμο προς την επιβίωση μετά τις απώλειες τους. Το καταλαβαίνεις από τον ίσκιο που βαραίνει τα μάτια τους. Αυτό τον ίσκιο που ανάμέσα στα χαλάσματα μοιάζει με εκείνο το στίχο του Αναγνωστάκη: «Ζήσαμε πάντα στις υγρές κι ανεξερεύνητες παραλίες, με τη μνήμη πληγωμένη από μάτια και ταξίδια, δεμένη πίσω από ένα καράβι που δε θα γυρίσει, μες στους απέραστους καπνούς και τα βραχνά τραγούδια». Ίσως, ανάμεσα στα τόσα ζευγάρια μάτια με την πληγωμένη μνήμη, η αλληλεγγύη των ανθρώπων να έχει την ικανότητα να κάνει αυτό τον ίσκιο ελάχιστα πιο φωτεινό.
Για να βοηθήσετε, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Πρωτοβουλία δομών αλληλεγγύης για τις πυρόπληκτες περιοχές και με το City Plaza.
