Στενό κλοιό και πλήθος ερωτημάτων για αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές δημιουργεί η εξέλιξη της δίκης της πολυεθνικής εταιρείας αγροχημικών και γίγαντα της βιοτεχνολογίας Monsanto, που ελέγχεται για τους κινδύνους καρκινογενέσεων που προκαλεί το ζιζανιοκτόνο της Roundup, που περιέχει την αμφιλεγόμενη ουσία της γλυφοσάτης. Πολυετείς μεθοδεύσεις κατά των επικριτικών επιστημονικών ερευνών από τα «Monsanto Papers» της εσωτερικής αλληλογραφίας της εταιρείας. Σημαντική νίκη για τους χιλιάδες καρκινοπαθείς ενάγοντες η κατάθεση εμπειρογνωμόνων που καταγγέλλουν απόκρυψη των καταστροφικών αποτελεσμάτων των προϊόντων της.
του Μηνά Κωνσταντίνου στο ThePressProject
Στις 18 Ιουνίου, ο Ντουέιν Τζόνσον έγινε ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε να σύρει σε δίκη την πολυεθνική εταιρεία, που εδώ και δεκαετίες αρνείται τους κινδύνους για την πρόκληση καρκίνων που ελλοχεύουν στη χρήση του ζιζανιοκτόνου Roundup. Σύμφωνα με τον βρετανικό Guardian, το δικαστήριο δέχθηκε να εξετάσει, όχι μόνο επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τα αίτια της πρόκληση καρκίνου στον ενάγοντα, αλλά και του ισχυρισμού πως η Monsanto κατέστρεψε ενδείξεις για τους κινδύνους που συνεπάγεται η χρήση των προϊόντων της. Μάλιστα, ο δικαστής Κέρτις Κάρνοου έκρινε πως η δίκη θα συνεχιστεί, και θα επιτραπεί στο ένορκο σώμα να εξετάσει ακόμα και πιθανές αποζημιώσεις στα θύματα.
«Η εσωτερική αλληλογραφία που επικαλείται ο Τζόνσον θα μπορούσε να υποστηρίξει τα ευρήματα της ένορκης επιτροπής πως η Monsanto γνωρίζει εδώ και καιρό ότι τα ζιζανιοκτόνα με βάση τη γλυφοσάτη είναι καρκινογόνα, αλλά έχει συνεχώς επιδιώξει να επηρεάσει την επιστημονική βιβλιογραφία για να αποτρέψει τις εσωτερικές ανησυχίες της να φτάσουν στη δημόσια σφαίρα και για να ενισχύσει την υπεράσπιση της εταιρείας» ανέφερε ο δικαστής Κάρνοου.
Ουσιαστικά, η συμμετοχή των τριών επιστημόνων και η ανάγνωση των σημαντικών εγγράφων στη δίκη αντιμετωπίζονται ως μία πρώτη νίκη του αγώνα των τουλάχιστον 4000 καρκινοπαθών που υποστηρίζουν πως έχουν πληγεί από τα χημικά της εταιρείας, και να δυναμώσει τα επιχειρήματα των τουλάχιστον 450 αγωγών που έχουν κατατεθεί στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο του Σαν Φρανσίσκο. Όλοι τους κατηγορούν την Monsanto ως υπεύθυνη για τη μη ενημέρωση των καταναλωτών για τους κινδύνους της χρήσης του ζιζανιοκτόνου, με αποτέλεσμα την πρόκληση καρκίνου του αίματος NHL (λέμφωμα Non-Hodgkin) στους ίδιους τους ενάγοντες ή τους οικείους τους.
Υπενθυμίζεται πως μόλις τον περασμένο Ιούνιο, μετά από εγκρίσεις πλήθους ρυθμιστικών αρχών, ο «γάμος από την κόλαση» μεταξύ της Monsanto και της Bayer έλαβε έγκριση, με αντίτιμο πλέον των 63 δισ. δολαρίων. Μάλιστα, ήδη οι πρώτοι σχεδιασμοί περιλαμβάνουν την αλλαγή της επί 117 χρόνια επωνυμίας της αμερικανικής πολυεθνικής εταιρείας, που πλέον θα φέρει την ονομασία της Bayer.
Η χρόνια υπόθεση κατά της Monsanto και των κινδύνων που ελλοχεύουν για τους ανθρώπους στη χρήση των προϊόντων της έλαβε νέα ώθηση το 2015, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ανακοίνωσε πως η γλυφοσάτη και ένα ακόμη συστατικό του Roundup «ενδέχεται να είναι καρκινογόνα για τους ανθρώπους». Επίσης, την ίδια παραδοχή έχει κάνει και η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC).
Για την πολυεθνική ωστόσο, τα ευρήματα της IARC «είναι λάθος», επικαλούμενη τα ευρήματα της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), που στο παρελθόν έχει υποστηρίξει σε έκθεσή της πως η γλυφοσάτη «δεν προκαλεί καρκίνο και δεν διαταράσσει το ενδοκρινική σύστημα», υποστηρίζοντας μάλιστα πως δεν περνάει στην τροφική αλυσίδα.
Επίσης, για την έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας το 2017 που ανέφερε πως δεν βρέθηκε σύνδεση μεταξύ της γλυφοσάτης και του καρκίνου του αίματος, η επιδημιολόγος του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Μπεάτα Ριτζ, έχει υπογραμμίσει στη δίκη πως είχε «σημαντικές αδυναμίες».
«Προχωρώντας, εμείς θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε αυτές τις αγωγές με ισχυρές ενδείξεις που αποδεικνύουν πως δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση της γλυφοσάτης με καρκίνους» φέρεται να δήλωσε το Bloomberg ο αντιπρόεδρος της Monsanto, Σκοτ Πάτριτζ, ενώ το ίδιο στέλεχος της πολυεθνικής δήλωσε στο αμερικανικό NPR πως «περισσότερες από 800 μελέτες και εκθέσεις, η EPA, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και άλλες ρυθμιστικές αρχές ανά τον κόσμο έχουν καταλήξει πως τα προϊόντα που περιλαμβάνουν γλυφοσάτη δεν προκαλούν καρκίνο».
«Εφόσον η γνώμη βασίζεται σε αξιόπιστες επιστημονικές αρχές, δεν πρέπει να αποκλείεται από τον δικαστή της δίκης. Αντιθέτως, οι αδυναμίες μιας ακλόνητης γνώμης εμπειρογνωμόνων μπορούν να εκτεθούν στη δίκη, μέσω διασταυρούμενης εξέτασης ή μαρτυρίας από αντιτιθέμενους εμπειρογνώμονες» ανέφερε στη γνωμοδότησή του ο δικαστής, Βινς Τσάμπρια.
Τζόνσον εναντίον Monsanto
Η ακροαματική διαδικασία της δίκης του Τζόνσον εναντίον του κολοσσού αγροχημικών, ξεκίνησε στις 9 Ιουλίου και περιελάμβανε πλήθος σημαντικών στοιχείων. Οι δικηγόροι του ενάγοντα παρουσίασαν πλήθος εσωτερικών εγγράφων και ηλεκτρονικών μηνυμάτων της εταιρείας, που αποκαλύπτουν σειρά μεθοδεύσεων για την απόκρυψη επικριτικών ερευνών και προειδοποιήσεων των εμπειρογνωμόνων κατά τα προηγούμενα χρόνια, καθώς και τη συγγραφή ευνοϊκών μελετών για τα αμφιλεγόμενα προϊόντα της.
Κατά την τέταρτη ημέρα της δίκης, την περασμένη Παρασκευή, η πολύωρη κατάθεση του ενός εκ των τριών επιστημόνων που επικρίνουν τις τακτικές της εταιρείας επεφύλασσε οξεία κριτική κατά των αμερικανικών και ευρωπαϊκών αρχών, που έχουν στο παρελθόν εγκρίνει τα προϊόντα με γλυφοσάτης ως «μη καρκινογόνα», ενώ παρουσίασε σειρά στοιχείων που αμφισβητούν τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών.
Ενδεικτικό της μεταχείρισης που έχει η εταιρεία από την αμερικανική δικαιοσύνη, το γεγονός πως μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο, δικαστήριο του Σακραμέντο εμπόδισε την Καλιφόρνια να απαιτήσει από το προϊόν της πολυεθνικής να φέρει ετικέτα που αναγράφει πως «είναι γνωστό πως προκαλεί καρκίνο», υποστηρίζοντας πως η προειδοποίηση είναι παραπλανητική, καθώς σχεδόν όλοι οι ρυθμιστές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για κάτι τέτοιο.
Ο Τζόνσον εργάστηκε για χρόνια ως σχολικός φύλακας στη Μπενίτσα, βόρεια του Σαν Φρανσίσκο, και ήταν υπεύθυνος για τον ψεκασμό των καλλιεργειών με Roundup. Κατά την πρώτη ημέρα της δίκης, οι δικηγόροι έδειξαν στο δικαστήριο φωτογραφίες από τραυματισμούς και εξανθήματα στο δέρμα του Τζόνσον, καθώς εκτέθηκε τακτικά στη χημική ουσία, ώσπου διαγνώστηκε με καρκίνο του αίματος το 2014, σε ηλικία μόλις 42 ετών.
Ρεπορτάζ του France24 για τη δίκη:
Μιλώντας στον Guardian, έτερος δικηγόρος του Τζόνσον, ο Τίμοθι Λίτζενμπουργκ, χαρακτήρισε τον 46χρονο ενάγοντα ως «απίστευτα γενναίο», σημείωσε πως ο ετοιμοθάνατος άνδρας «ότι και να συμβεί, οι γιοι του θα μάθουν πως ο πατέρας τους ήταν αρκετά γενναίος για να πάει ενάντια στη Monsanto εντελώς μόνος του προτού πεθάνει», ενώ υπογράμμισε πως εκτός από την οικονομική αποζημίωση, μία ετυμηγορία υπέρ του Τζόνσον «αξίζει κάτι» για τη ζωή του και πως ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της δίκης «τόσο μεγάλο μέρος των όσων διέπραξε η Monsanto και έμεναν μυστικά, έρχεται στην επιφάνεια».
Πράγματι, η εξέλιξη της εκδίκασης της υπόθεσης του Τζόνσον αναμένεται να κρίνει τις τύχες αντίστοιχων περιπτώσεων ασθενών, καθώς στην περίπτωση που επικρατήσει, θα μπορούσε να σημάνει χρόνιες διενέξεις και σοβαρές ζημιές για την Monsanto. Σε αντίθετη περίπτωση, αρκετές υποθέσεις θα πέσουν στο κενό και η εταιρεία θα άρει την πίεση που δέχεται.
Ευθύνες και στις ευρωπαϊκές ελεγκτικές αρχές
Την περασμένη Παρασκευή, ο διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Περιβαλλοντικής Υγείας, με 30ετή εμπειρία στη μελέτη ουσιών που βλάπτουν την υγεία του ανθρώπου, Κρίστοφερ Πόρτιερ, εξετάστηκε κατά τη δίκη για περισσότερες από πέντε ώρες σε αντιπαραβολή με τον δικηγόρο της εταιρείας, Κίρμπι Γκρίφις, με τα βέλη του πρώτου να εκτοξεύονται κατά αμερικανικών και ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών, τόσο για τα συμπεράσματά τους, όσο και για τις μεθόδους ανάλυσης που χρησιμοποιούν, και τον δεύτερο να επιχειρεί μονίμως να αποκρούσει τις κατηγορίες.
Κατά την κατάθεσή του, σύμφωνα με το παρατηρητήριο δικαστικών υποθέσεων Courthousenews.com, ο Πόρτιερ κατηγόρησε την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) πως «έχασε» 15 όγκους σε μια ομάδα μελετών τρωκτικών που εκτέθηκαν στη γλυφοσάτη, καθώς χρησιμοποίησε λανθασμένη μέθοδο ανάλυσης. Όπως αναφέρεται, η ευρωπαϊκή υπηρεσία χαρακτήρισε τους όγκους «άσχετους» και αρνήθηκε να αλλάξει το εύρημά της περί «μη καρκινογένεσης» για την επίμαχη χημική ουσία.
Ο Πόρτιερ κατηγόρησε την ESFA πως δεν τήρησε τις δικές της κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση των ζιζανιοκτόνων, οι οποίες προβλέπουν πως εάν διαπιστωθούν δύο θετικές δοκιμές σε ζώα, η εν λόγω χημική ουσία θα πρέπει να χαρακτηριστεί ως πιθανή καρκινογόνος ουσία.
Ο ίδιος μάρτυρας προσέβαλε ακόμη τις «δίδυμες» αποφάσεις της ευρωπαϊκής EFSA και της αμερικανικής EPA, που αναφέρουν πως η γλυφοσάτη δεν είναι καρκινογόνα, παρότι τα ευρήματα περιγράφουν σχέση μεταξύ της ουσίας και του καρκίνου, που θα μπορούσε να είναι αιτιώδης. Ακόμη, ο εμπειρογνώμονας τόνισε πως οι επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν, στο σύνολό τους, πως η ίδια η ουσία της γλυφοσάτης προκαλεί καρκίνους, υπογραμμίζοντας πως οι παραλλαγές της μπορεί να είναι και πιο καρκινογόνες από την καθαρή ουσία.
«Η γλυφοσάτη είναι καρκινογόνος και προκαλεί καρκίνο του αίματος στους ανθρώπους» τόνισε ο Πόρτιερ, «το Roundup περιλαμβάνει γλυφοσάτη, άρα θα έπρεπε κανείς να παραδεχτεί αμέσως πως το Roundup προκαλεί επίσης καρκίνους στον άνθρωπο» συμπλήρωσε. Μάλιστα, στο σημείο αυτό επικαλέστηκε τρεις μελέτες που έλαβαν χώρα στην Κεντρική Αμερική, όπου άνθρωποι που ζουν κοντά σε περιοχή που ψεκάστηκε από το φυτοφάρμακο, διαγνώστηκαν μόλις πέντε ημέρες αργότερα με βλάβες στο DNA, που δεν υπήρχαν πριν τους ψεκασμούς.
Όπως ανέφερε ο Πόρτιερ, τέσσερις μήνες αργότερα εξαφανίστηκαν οι βλάβες, καθώς δεν έγιναν άλλοι ψεκασμοί, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως η μακρά έκθεση στη γλυφοσάτη μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο.
Από την άλλη πλευρά, της Monsanto, ο δικηγόρος Γκρίφις αμφισβήτησε τα στοιχεία για τους όγκους των ποντικιών που χρησιμοποιήθηκαν, αποδίδοντας τα αποτελέσματα στο γεγονός πως χρησιμοποιήθηκε μεγάλο δείγμα ζώων. Παράλληλα, υπεραμύνθηκε των αποτελεσμάτων της EFSA για την υπόθεση της Κεντρικής Αμερικής, υποστηρίζοντας πως ο ευρωπαϊκός θεσμός χαρακτήρισε τα αποτελέσματα ως «αμφιλεγόμενα» και «ανεπαρκή».
Στιγμιότυπο από διαμαρτυρία κατά της συγχώνευσης της Monsanto με τη Bayer στις Βρυξέλλες, τον Μάρτιο του 2017
«Μπούλινγκ της Monsanto σε επιστήμονες»
«Η Monsanto πολέμησε την επιστήμη. Πολέμησε τους ανεξάρτητους ερευνητές» δήλωσε κατά την πρώτη ημέρα της δίκης ο ένας εκ των δικηγόρων του Τζόνσον, Μπρεντ Γουίσνερ, παρουσιάζοντας ηλεκτρονικά μηνύματα που αποκαλύπτουν πως ο αγροχημικός κολοσσός απέρριψε επικριτικές έρευνες και προειδοποιήσεις των εμπειρογνωμόνων κατά τα προηγούμενα χρόνια, ενώ ώθησε και βοήθησε τη συγγραφή ευνοϊκών αναλύσεων για τα προϊόντα της.
Την ίδια ημέρα, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Guardian, στο δικαστήριο εμφανίστηκε ο δικηγόρος της εταιρίας, Τζορτζ Λομπάρντι, επιχαίροντας πως επί χρόνια η Monsanto είχε τα αποτελέσματα των ερευνών με το μέρος της, και τονίζοντας πως «τα επιστημονικά στοιχεία είναι συντριπτικά για το ότι τα προϊόντα με βάση της γλυφοσάτη δεν προκαλούν καρκίνο, και δεν προκάλεσαν τον καρκίνο του Τζόνσον».
Κατά την αγόρευσή του, ο δικηγόρος Γουίσνερ δήλωσε πως η δίκη θα περιλαμβάνει σχολιασμό από δέκα πρώην ή νυν υπαλλήλους της Monsanto, ενώ θα αναγνωσθούν εσωτερικά έγγραφα της εταιρίας που έχουν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια της εξέτασης της υπόθεσης. Μάλιστα, αναφέρθηκε σε ένα από αυτά, στο οποίο η επικεφαλής της προστασίας προϊόντων της πολυεθνικής, Ντόνα Φάρμερ, αναρωτιόταν «πως μπορούμε να καταπολεμήσουμε αυτό» αναφορικά με μία επικριτική μελέτη για την έκθεση στη γλυφοσάτη.
Άλλο έγγραφο που παρουσιάστηκε την περασμένη Δευτέρα στη δίκη αποκάλυψε επίσης το σχέδιο των δημοσίων σχέσεων της Monsanto για την αντιμετώπιση της «ενορχηστρωμένης κατακραυγής», πριν την ευνοϊκή έρευνα του IARC. Ο δικηγόρος του Τζόνσον αναφέρθηκε ακόμη σε ηλεκτρονικά μηνύματα της εταιρείας από προηγούμενες δεκαετίες, κατά τα οποία η Monsanto συνεργάζεται με έναν εμπειρογνώμονα γονιδιοτοξικότητας, ο οποίος επανεξέτασε σειρά μελετών πίσω στο 1990. Όπως αναφέρεται, όταν ο εμπειρογνώμονας εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις του Roundup στον άνθρωπο, η εταιρεία άρχισε να εξετάζει την εξεύρεση διαφορετικού εμπειρογνώμονα.
Ο Γουίσνερ ανέγνωσε ακόμη και άλλα έγγραφα, στα οποία εμφανίζεται η εταιρεία να οργανώνει τη στρατηγικής για τη συγγραφή ευνοϊκής έρευνας «ghostwrite», γραμμένη δηλαδή από επαγγελματίες που πληρώνονται για να συγγράφουν εκ μέρους κάποιου τρίτου.
Η πλευρά της εταιρείας, διά του δικηγόρου Λομπάρντι, υποστήριξε πως τα στοιχεία που παρουσίασαν οι δικηγόροι του Τζόνσον ήταν «επιλεκτικά», χωρίς να παρέχουν την «πλήρη εικόνα», επαναλαμβάνοντας συνεχώς τα ευρήματα της EPA, και υποστηρίζοντας πως οι ενάγοντες υπερτιμούν τα συμπεράσματα της Διεθνούς Υπηρεσίας Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC).
Αξίζει να σημειωθεί πως τα όσα προέκυψαν κατά την πρώτη ημέρα της δίκης προκάλεσαν το ενδιαφέρον πλήθους διεθνών μέσων ενημέρωσης, με μερικούς ενδεικτικούς τίτλους «Η Monsanto είχε τους δικούς της “ghostwriters” για μερικές ασφαλείς έρευνες» του Bloomberg και «Τα email της Monsanto εγείρουν ζήτημα για την επιρροή στις έρευνες για το ζιζανιοκτόνο Roundup». Η είδηση της πολύκροτης δίκης, όπως ήταν φυσικό, δεν κατάφερε να φτάσει ούτε ως απλή αναφορά στα ελληνικά κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης.
Μερικοί από τους τίτλους που χρησιμοποίησε ο διεθνής Τύπος για τα εσωτερικά έγγραφα της Monsanto
Είναι πολλά τα λεφτά, γλυφοσάτη
Η Monsanto ανέπτυξε τη γλυφοσάτη το 1970, με το ζιζανιοκτόνο Roundup που την περιλαμβάνει, να πωλείται σήμερα σε 160 χώρες, καθώς και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ είναι εδώ και χρόνια το πλέον διαδεδομένο αγροχημικό στην ιστορία. Σημειώνεται δε, πως η εταιρεία συνοδεύει την πώληση του φυτοφάρμακου με σπόρους «ανθεκτικούς» στη χρήση του, εδραιώνοντας την προέλαση των χημικά μεταλλαγμένων καλλιεργειών και τροφών.
Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος της υπόθεσης, αρκούν τα στοιχεία του αμερικανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου, που εκτιμούν τα ετήσια έσοδα της εταιρείας από το φυτοφάρμακο σε σχεδόν 2 δισ. δολ., ενώ αντίστοιχα από τους ειδικά επεξεργασμένους σπόρους καταφέρνει πέντε φορές περισσότερα, περί τα 10 δισ. δολ. τον χρόνο. Άλλωστε, την ηγεμονία της στο χώρο της αγροκαλλιέργειας αποκαλύπτει και η φαραωνική συμφωνία εξαγοράς της από τη γερμανική Bayer, deal που βρέθηκε στο μικροσκόπιο των ρυθμιστικών αρχών σε Ευρώπη και ΗΠΑ για αρκετό διάστημα, προτού λάβει το πράσινο φως για να ολοκληρωθεί.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί πως για την πώληση του ύποπτου για την πρόκληση καρκίνων φυτοφαρμάκου έδωσε προ μηνών πενταετή άδεια και η ελληνική κυβέρνηση, μέσω του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Επιπλέον, σε άρθρο του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Βαγγέλη Αποστόλου μετά το αποκαλυπτικό δημοσίευμα του ThePressProject για την άδεια που έδωσε στο ύποπτο φυτοφάρμακο η ελληνική κυβέρνηση με απόφαση του ίδιου, υπερασπίστηκε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, χαρακτηρίζοντας μάλιστα τους επικριτές της απόφασης του υπουργείου του ως ανενημέρωτους και ημιμαθείς.
Παρακάτω, διαβάστε αναλυτικά την γνωμοδότηση του δικαστηρίου, ενώ για το σύνολο των εγγράφων που περιλαμβάνονται στη δίκη πατήστε εδώ:
