Σαν σήμερα πριν από 89 χρόνια, στις 29 Ιουνίου 1931 πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη ένα γεγονός λίγο πολύ εξοβελισμένο από τα βιβλία της επίσημης ελληνικής ιστορίας: ο εμπρησμός της εβραϊκής συνοικίας Κάμπελ από τους Έλληνες φασίστες της οργάνωσης 3Ε (Εθνική Ένωσις Ελλάς ή «Χαλυβδόκρανοι»), το σημαντικότερο ναζιστικό πογκρόμ που έχει συμβεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα.
Η Κάμπελ ήταν η πιο φτωχή από τις εβραϊκές συνοικίες της πόλης, και αποτελούσε στην ουσία μια παραγκούπολη που έφτιαξαν οι Εβραίοι για να μείνουν μετά τη μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε τη Θεσσαλονίκη το 1917. Το μίσος για τους Εβραίους, που ζούσαν ειρηνικά στην περιοχή σχεδόν 2.500 χρόνια, από τότε που τους μετέφερε ως δούλους ο Δαρείος ο Α’ ο βασιλιάς των Περσών και τους εγκατέστησε στη Θεσσαλονίκη έναν αιώνα αργότερα ο διάδοχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κάσσανδρος για να εποικίσει την πόλη, πυροδότησε η μεγαλύτερη εφημερίδα της περιοχής, η «Μακεδονία» (που κυκλοφορεί ακόμα και σήμερα), με καθημερινά άρθρα στα οποία τους παρουσίαζε ως προδότες και απειλή για την ελληνικότητα της περιοχής. Η προπαγάνδα αυτή συνδεόταν με την αντικομμουνιστική προπαγάνδα, καθώς οι πρώτες σοσιαλιστικές οργανώσεις της Θεσσαλονίκης ήταν φτιαγμένες από Εβραίους.
Στις 25 Ιουνίου Έλληνες εθνικιστές επιτέθηκαν στα γραφεία της εβραϊκής οργάνωσης «Μακαμπή», τέσσερις μέρες αργότερα όμως η επίθεση ήταν πολύ πιο οργανωμένοι. Περισσότεροι από 2.000 οπλισμένοι φασίστες, υπό την καθοδήγηση της 3Ε μπήκαν στον συνοικισμό, στη σημερινή περιοχή της Καλαμαριάς, έκαψαν σπίτια, έκαψαν το σχολείο, έκαψαν τη συναγωγή και το σπίτι του ραββίνου, κατέστρεψαν τις περιουσίες και τα καταστήματα, ξυλοκόπησαν και σκότωσαν ανθρώπους.
Ο εμπρησμός του Κάμπελ ήταν η αρχή του τέλους για την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, η οποία θα εξαφανιζόταν οριστικά μέσα στην κατοχή, με τα περισσότερα μέλη της να τελειώνουν τις μέρες τους στο Νταχάου και Μπερκενάου.
Όλα τα μέλη της 3Ε που συμμετείχαν στο πογκρόμ αθώωθηκαν πανηγυρικά από τα ελληνικά δικαστήρια, χάρη στη βοήθεια βενιζελικών πολιτικών που τους στήριζαν αναφανδόν. Είναι γενικά ξεχασμένο από την διαφορετική εξέλιξη της ιστορίας ότι οι πρώτοι ανοιχτά οπαδοί του φασισμού και του ναζισμού στην Ελλάδα προέρχονταν από το Κέντρο και τη βενιζελική παράταξη και όχι από τη Δεξιά Ανάμεσά τους, ο Στέλιος Γονατάς, του οποίου ο συνοικισμός πήρε το όνομα προς ευγνωμοσύνη της υποστήριξής τους στους φασίστες. Λίγα χρόνια αργότερα η 3Ε θα επιχειρήσει να κάνει παρέλαση στην Αθήνα στο πρότυπο της πορείας προς τη Ρώμη του Μουσολίνι, αλλά παρά την εκ νέου υποστήριξη από βενιζελικούς πολιτικούς, θα αποδοκιμαστούν έντονα από τους εργάτες της Αθήνας.
Ποτέ τα ελληνικά δικαστήρια δεν καταδίκασαν για τίποτα την 3Ε, όπως και καμία άλλη φασιστική οργάνωση ως τέτοια μέχρι σήμερα στην ιστορία. Αν η δίκη της Χρυσής Αυγής καταλήξει σε καταδίκη για την κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης, αυτή θα είναι η πρώτη καταδίκη ναζιστικής ή φασιστικής οργάνωσης στην ιστορία του ελληνικού κράτους.
Ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασ. Παπαγεωργόπουλος αρνήθηκε την ανάρτηση μνημείου για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, υποστηρίζοντας ότι «η συμβολή τους στην ιστορία της πόλης δεν ήταν σημαντική». Μνημείο εγκατέστησε ο διάδοχός του Γ. Μπουτάρης, το οποίο βανδαλίζεται τακτικά από φασίστες.
Στη φωτογραφία ένας από τους νεκρούς του πογκρόμ του Κάμπελ, ο πρώτος. Ονομάζεται Λεωνίδας Παππάς, ήταν φούρναρης στην περιοχή και δεν ήταν Εβραίος αλλά Χριστιανός Έλληνας, που αρνήθηκε να προσφέρει βοήθεια στους φασίστες της 3Ε όταν του τη ζήτησαν και δολοφονήθηκε για αυτό. Τον βάζω, όχι γιατί οι ζωές των Χριστιανών αξίζουν περισσότερο από τις ζωές των Εβραίων, αλλά επειδή έχω πάντα μια ξεχωριστή αγάπη για τους ανθρώπους που επέλξαν το δίκαιο και την ανθρωπιά από το έθνος και τη θρησκεία τους.
Τιμή για πάντα στον Λεωνίδα Παππά.
Αλιεύσαμε από το facebook του Γιάννη Ανδρουλιδάκη
