Νέα δεδομένα δημιούργησε ο νόμος που ψήφισε η Αυστραλιανή κυβέρνηση με αφορμή τη ζωντανή μετάδοση από πλατφόρμες του ίντερνετ της σφαγής στην Κράιστσερτς βάσει του οποίου τα στελέχη των εταιρειών του διαδικτύου που αποτυγχάνουν να αποτρέψουν ανάλογες μεταδόσεις σκηνών βίας θα αντιμετωπίζουν ακόμη και την ποινή της φυλάκισης.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ

Η αντίδραση της αυστραλιανής κυβέρνησης ήταν ασυνήθιστα αυστηρή για το κεκτημένο αυτορύθμισης που έχει πλέον παγιωθεί στο διαδίκτυο, βάσει του οποίου επαφίεται στις ίδιες τις εταιρείες που μονοπωλούν τη λειτουργία του να διαμορφώσουν τους κανόνες που θα διασφαλίζουν τους χρήστες από τις καταχρήσεις. Ο νόμος που ψήφισε η Καμπέρα συμβάδιζε με το μέλλον που περιέγραφαν οι συγγραφείς του βιβλίου Ποιος ελέγχει το ίντερνετ, το οποίο κυκλοφόρησε το 2006 και προέβλεπε ένα διαδίκτυο κατακερματισμένο με βάση τα εθνικά σύνορα εξ αιτίας των μέτρων που θα λαμβάνουν οι εθνικές κυβερνήσεις για να προστατέψουν τους πολίτες τους.

Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι τα πράγματα εξελίχθηκαν στην διαμετρικά αντίθεση κατεύθυνση, απ’ αυτή που προέβλεπαν οι Γκόλντσιμθ και Γου. Οι προσπάθειες να μπει ένα όριο στην πλανητική δράση των μονοπωλίων του ίντερνετ έχουν αποτύχει παταγωδώς και πλέον έχει διαμορφωθεί μια δυστοπία που συγκεντρώνει  τα πιο αποκρουστικά χαρακτηριστικά όσων άλλων δυστοπιών έχουν προϋπάρξει σε πραγματικό χρόνο και τόπο. Καθόλου τυχαία δεν ήταν η δήλωση του διευθύνοντα συμβούλου της Walt Disney, σύμφωνα με το Variety: «Ο Χίτλερ θα είχε αγαπήσει τα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Είναι», πρόσθεσε «τα πιο ισχυρά εργαλεία μάρκετινγκ που θα προσδοκούσε ένας εξτρεμιστής».

Ο ζοφερός κόσμος του διαδικτύου παρουσιάζεται με μια ασυνήθιστη εμβρίθεια και καθαρότητα σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα στα αγγλικά, με τίτλο Η εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης – Η μάχη για ένα ανθρώπινο μέλλον στο νέο όριο της εξουσίας (Public Affairs, 2019). Η συγγραφέας του, Σοσάνα Ζούμποφ (εδώ η προσωπική της ιστοσελίδα) δεν είναι άγνωστη. Το 1988, όταν ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες καθηγήτριες στο Business School του Χάρβαρντ, έγραψε το βιβλίο με τίτλο Η εποχή των έξυπνων μηχανών: Το μέλλον της εργασίας και της εξουσίας, όπου περιέγραφε τις επιπτώσεις από την εισαγωγή των υπολογιστών στην εργασία και τις εταιρείες.

Το τελευταίο της βιβλίο όμως δεν αρκείται στις περιγραφές και είναι ασυνήθιστα αποκαλυπτικό και προβλεπτικό για τις ανατροπές που είναι σε εξέλιξη ή επωάζονται. Σημείο αφετηρίας της είναι πώς «οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας είναι περισσότερο διαδεδομένες από τον ηλεκτρισμό, φθάνοντας σε 3 από τα 7 δισ. ανθρώπων του κόσμου. Τα συναφή διλλήματα σχετικά με τη γνώση, το κύρος και την εξουσία δεν περιορίζονται πλέον στους χώρους εργασίας όπως συνέβαινε τη δεκαετία του 1980. Τώρα οι ρίζες τους διατρέχουν βαθιά τις αναγκαιότητες της καθημερινής ζωής, μεσολαβώντας σχεδόν σε κάθε μορφή κοινωνικής συμμετοχής».

Επιχειρώντας να ορίσει αυτή τη νέα πραγματικότητα χρησιμοποιεί εργαλεία ανάλυσης από την Πολιτική Οικονομία και άλλες επιστήμες. «Ο καπιταλισμός της επιτήρησης διεκδικεί μονομερώς την ανθρώπινη εμπειρία σαν μια δωρεάν πρώτη ύλη για να τη μεταφράσει σε συμπεριφορικά δεδομένα. Παρότι ορισμένα από αυτά τα δεδομένα εφαρμόζονται στη βελτίωση προϊόντων ή υπηρεσιών, τα υπόλοιπα δηλώνονται σαν ιδιόκτητη συμπεριφορική υπεραξία, που τροφοδοτούν προηγμένες παραγωγικές διαδικασίες γνωστές σαν “ευφυείς μηχανές” και παρασκευάζουν προϊόντα πρόβλεψης που προβλέπουν τι θα κάνεις τώρα, σύντομα και αργότερα. Στο τέλος, αυτά τα προϊόντα πρόβλεψης εμπορεύονται σε ένα νέο είδος αγοράς για προϊόντα πρόβλεψης που αποκαλώ μελλοντικές αγορές συμπεριφοράς».

Περιγράφοντας  την εισβολή των μεγάλων του διαδικτύου στην προσωπική μας ζωή η συγγραφέας του σπουδαίου βιβλίου Η εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης γράφει: «Με τον αναπροσανατολισμό από τη γνώση στην εξουσία, δεν είναι πια αρκετό να αυτοματοποιήσουν τις ροές πληροφοριών για εμάς∙ ο στόχος είναι να αυτοματοποιήσουν εμάς. Σε αυτή τη φάση της εξέλιξης του καπιταλισμού της επιτήρησης τα μέσα παραγωγής υπάγονται σε αυξανόμενα σύνθετα και περιεκτικά μέσα “συμπεριφορικού μετασχηματισμού”». Για τη Ζούμποφ «η ψηφιακή σύνδεση είναι ένα μέσο για άλλους εμπορικούς σκοπούς. Στην ουσία του, ο καπιταλισμός της επιτήρησης είναι παρασιτικός και αυτοαναφορικός. Αναβιώνει τη παλιά εικόνα του Καρλ Μαρξ για τον καπιταλισμό σαν ένα βαμπίρ που θρέφεται από την εργασία, αλλά με μια απροσδόκητη ανατροπή. Αντί για την εργασία, ο καπιταλισμός της επιτήρησης θρέφεται από κάθε πλευρά εμπειρίας του κάθε ανθρώπου».

Η καθηγήτρια του Χάρβαρντ υποδεικνύει την δημοφιλέστερη μηχανή αναζήτησης ως εκείνη την εταιρεία που με τις εφαρμογές της οδήγησε την επιτήρηση σε επίπεδα αδιανόητα ακόμη και για τα πιο ολοκληρωτικά καθεστώτα: «Η Google επινόησε και τελειοποίησε τον καπιταλισμό της επιτήρησης με τον ίδιο τρόπο κατά βάση που έναν αιώνα πριν η General Motors επινόησε και τελειοποίησε τον καπιταλισμό των μάνατζερ. Η Google ήταν ο πρωτοπόρος του καπιταλισμού της επιτήρησης στη σκέψη και την πράξη, το χονδρό πορτοφόλι για έρευνα και ανάπτυξη, ο σκαπανέας στον πειραματισμό και την εφαρμογή, αλλά δεν είναι πλέον μόνη της».

Τέλος, περιγράφει με τα εξής λόγια αυτό το πανταχού παρών αν και άυλο δίκτυο παρακολουθήσεων και καταγραφών που έχει δημιουργηθεί: «Ο καπιταλισμός της επιτήρησης απασχολεί πολλές τεχνολογίες αλλά δεν μπορεί να εξισωθεί με καμιά τεχνολογία.  Οι λειτουργίες του μπορεί να απασχολούν πλατφόρμες, αλλά αυτές οι λειτουργίες δεν είναι οι ίδιες οι πλατφόρμες. Απασχολεί ευφυείς μηχανές, αλλά δεν μπορεί να περιοριστεί σε αυτές τις μηχανές. Παράγει αλγορίθμους κι εξαρτάται από αυτούς αλλά δεν είναι το ίδιο με αλγόριθμους».

Το βιβλίο της Ζούμποφ για το σύγχρονο καπιταλισμό αποδίδει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο πώς οι νέες τεχνολογίες που υποσχέθηκαν να απελευθερώσουν τον άνθρωπο από την ανάγκη έχουν μετατραπεί σε νέα δεσμά.

Πηγή: Νέα Σελίδα