Οι Παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι του κράτους-απαρτχάιντ

Του Δημήτρη Πλειώνη
Πηγή: Κοσμοδρόμιο

«Μαμά, προσπάθησα να έρθω να σε αγκαλιάσω πριν φύγεις από αυτό τον κόσμο, αλλά ο Θεός είχε άλλα σχέδια για εμάς. Είσαι συνεχώς στην καρδιά μου και σου έχω ευχάριστα νέα. Μετά από 25 χρόνια στέρησης, κατάφερα και έφαγα σύκα, φραγκόσυκα, ρόδια και άγριο θυμάρι που βρήκα κατά μήκος της χώρας. Είχα ένα κουτί μέλι στην τσέπη μου σαν δώρο σε εσένα και στις αγαπημένες μου αδερφές, που μου έλειψαν τόσο πολύ. Ανάπνευσα αέρα ελευθερίας και είδα ότι ο κόσμος έχει αλλάξει. Ανέβηκα και περπάτησα στα βουνά της Παλαιστίνης. Πες στην αγαπημένη μου ανιψιά Avihat πως φορούσα τις κάλτσες της όλες τις ημέρες που ήμουν ελεύθερος και πως μαζί της περπάτησα στα βουνά, στις πεδιάδες και στους κάμπους του Μπέιτ Σεάν και της Ναζαρέτ. Χαιρετίσματα σε όλη την οικογένεια και τους φίλους».

(Γράμμα του πολιτικού κρατούμενου Mahmoud Al-Arda στη μητέρα του, ενός από τους έξι Παλαιστίνιους αγωνιστές που πρόσφατα δραπέτευσαν μυθιστορηματικά από ισραηλινές φυλακές υψίστης ασφαλείας αλλά συνελήφθησαν λίγες ημέρες μετά).

Ο στόχος της πολιτικής καταστολής του Ισραήλ

Η πολιτική καταστολής του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους από το 1948 μέχρι σήμερα παραμένει σταθερή ως προς τη βιαιότητα και τη σκληρότητά της και υλοποιείται ανάλογα με τις διάφορες φάσεις του αγώνα των Παλαιστινίων. Σκοπός της είναι η επίτευξη του στόχου του ισραηλινού Σιωνιστικού Εγχειρήματος για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εκκαθάριση της ιστορικής Παλαιστίνης από τους γηγενείς Παλαιστίνιους και την παράλληλη εγκατάσταση Εβραίων εποίκων από όλο τον κόσμο στα εδάφη της, ώστε να αλλάξει η πληθυσμιακή σύνθεση σε όλες τις κατεχόμενες περιοχές από το Ισραήλ.

Μετά το 1948 και την εκδίωξη 750.000 Παλαιστινίων από το νέο κράτος του Ισραήλ, για τους 150.000 εναπομείναντες Παλαιστίνιους δημιουργήθηκαν νόμοι που τους κατέτασσαν σε ειδικό στρατιωτικό καθεστώς, με απαγορεύσεις μετακινήσεων, κατασχέσεις περιουσιών και έγγειων ιδιοκτησιών κ.ά. Οι περισσότεροι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα χωράφια τους και να μετατραπούν σε ανειδίκευτους εργάτες σε γειτονικές πόλεις. Μέχρι το 1966 η τακτική του ισραηλινού κράτους ήταν να εμποδίζει οποιαδήποτε ανάπτυξη παλαιστινιακής εθνικής συνείδησης με λογοκρισία, συλλήψεις και φυλακίσεις. Μετά το 1966, το στρατιωτικό καθεστώς αντικαταστάθηκε από ειδικό πολιτικό καθεστώς που διατηρούσε θεσμικά τις περισσότερες διακρίσεις σε βάρος τους ως Αράβων, μη Εβραίων πολιτών του Ισραήλ.

Στον πόλεμο του 1967, το Ισραήλ κατέλαβε μεταξύ άλλων την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, και τη Λωρίδα της Γάζας. Οι περιοχές αυτές κατοικούνταν από Παλαιστίνιους, στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες του 1948. Η κατάληψη αυτή οδήγησε σε δεύτερη προσφυγιά 250.000 Παλαιστίνιους. Παρέμειναν όμως περίπου 600.000 (σήμερα 2,7 εκ.) στη Δυτική Όχθη και 300.000 (σήμερα 2,1 εκ.) στη Γάζα. Παράλληλα ξεκίνησε ένα κύμα εβραϊκού εποικισμού στα καταληφθέντα παλαιστινιακά εδάφη εν ονόματι της «υπεσχημένης θεϊκής κληρονομιάς». Με την υποκίνηση και την πλήρη στήριξη του ισραηλινού κράτους το σιωνιστικό εποικιστικό κίνημα μέσα στα χρόνια μεγαλώνει διαρκώς με τη μεταφορά χιλιάδων φανατικά θρησκευόμενων και εθνικιστών Εβραίων από όλο τον κόσμο, καταλαμβάνοντας όλο και περισσότερα εδάφη στη Δυτική Όχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Το καθεστώς των κρατούμενων Παλαιστινίων στα Κατεχόμενα

Η Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης (1949) συμπλήρωσε το δίκαιο της πολεμικής κατοχής. Το σχετικό ρυθμιστικό πεδίο της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης αφορά στις υποχρεώσεις των κρατών που βρίσκονται στη θέση της κατέχουσας δύναμης απέναντι στα άτομα που ζουν στην περιοχή που ελέγχουν. Ιδιαίτερα στην πολεμική κατοχή αναφέρονται τα άρθρα 27-34 και 47-78. Οι δύο βασικές αρχές σχετικά με την πολεμική κατοχή που απορρέουν από την Τέταρτη Σύμβαση είναι η αρχή της μη αφαίρεσης της κυριαρχίας μέσω της χρήσης βίας (άρθρο 47) και η αρχή του οριοθετημένου ελέγχου της κατέχουσας δύναμης στο κατεχόμενο έδαφος (άρθρο 64). Το άρθρο 47 της σύμβασης, απαγορεύει την απαλλοτρίωση κατεχόμενης γης και την κατατάσσει στις σοβαρές παραβιάσεις, με ποινικές κυρώσεις. Για τον εποικισμό υπάρχει σαφής αναφορά στο άρθρο 49 παράγραφος 6 στο οποίο προβλέπεται ότι: «Η κατέχουσα Δύναμις δεν θα δύναται να εξορίσει ή να μεταφέρει μέρος του ιδικού της άμαχου πληθυσμού εις το κατεχόμενο υπ’ αυτής έδαφος». Το Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο, κατατάσσει τον εποικισμό στις σοβαρές παραβιάσεις και σύμφωνα με το άρθρο 85 παρ. 5 του Πρωτοκόλλου, όλες οι σοβαρές παραβιάσεις των Συμβάσεων και του Πρωτοκόλλου θεωρούνται εγκλήματα πολέμου, και διαπράττοντάς τα, γεννάται και ατομική ποινική ευθύνη.

Το Ισραήλ ως κατοχική στρατιωτική δύναμη από το 1967 στα Παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Γάζας αγνοεί με θράσος τις παραπάνω αρχές με το έωλο επιχείρημα ότι η κατοχή αυτών των εδαφών είναι μια suis generis νομικά κατάσταση που δεν υπάγεται στη Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης και στα πρόσθετα πρωτόκολλα.

Οι Παλαιστίνιοι των κατεχομένων περιοχών από το 1967 ζουν υπό στρατιωτική κατοχή και υπόκεινται στη δικαιοσύνη των ισραηλινών στρατιωτικών δικαστηρίων. Το καθεστώς αυτό, που δημιουργήθηκε πάνω στα βρετανικά αποικιοκρατικά πρότυπα, έχει αποκληθεί ως το κύριο εργαλείο της Κατοχής, όπου οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης και της Γάζας θεωρούνται αλλοδαποί πολίτες. Οι Παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι αποκαλούνται από τις κατοχικές στρατιωτικές αρχές «κρατούμενοι ασφαλείας» (security prisoners), όρος ο οποίος δεν έχει καμία νομική βάση, ενώ δημιουργεί ένα ειδικό καθεστώς εξαίρεσης που διευκολύνει τις κατοχικές αρχές στη συστηματική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Παλαιστίνιων κρατουμένων. Να σημειωθεί ότι αυτός ο νομικός όρος δεν έχει εφαρμογή για οποιαδήποτε κατηγορία Ισραηλινού Εβραίου κρατουμένου. Έτσι, η κράτηση χωρίς επαφή με δικηγόρο και συγγενείς, η χρησιμοποίηση βίαιων μεθόδων στην ανάκριση, η εισαγωγή «μυστικών αποδείξεων» και οι κλειστές δίκες είναι μέτρα που εφαρμόζονται αποκλειστικά σε βάρος των Παλαιστινίων «κρατουμένων ασφαλείας». Τα μέτρα αυτά δεν αφορούν μόνο στα βίαια ή ένοπλα περιστατικά, αλλά και για Παλαιστίνιους συλληφθέντες σε ειρηνικές διαδηλώσεις, σε αντικατοχικές πολιτικές και πολιτιστικές δράσεις κτλ.

Η διακυβέρνηση των κατεχόμενων εδαφών έχει αποκληθεί από διεθνείς νομικούς «διοίκηση διά των μαζικών φυλακίσεων». Το αποτύπωμα αυτής της πολιτικής το έχει ζήσει σχεδόν κάθε παλαιστινιακή οικογένεια. Από το 1967 μέχρι την Πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993) και τη Δεύτερη Ιντιφάντα (2000-2004), μαζικές συλλήψεις και φυλακίσεις υπολογίζεται ότι έχουν υποστεί το 20% του συνολικού παλαιστινιακού πληθυσμού και ειδικότερα το 40% του παλαιστινιακού ανδρικού πληθυσμού. Ως εργαλεία μαζικής καταστολής και ελέγχου χρησιμοποιούνται τρεις βασικοί μοχλοί: Οι φυλακές, τα εκατοντάδες σημεία ελέγχου (check points) και τα τείχη που διατρέχουν κατά μήκος 708 χλμ. την Δυτική Όχθη. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιούνται και τα υψηλά πρόστιμα σε συλληφθέντες και στις οικογένειές τους.

Με τις Συμφωνίες του Όσλο (1993-1995) δημιουργήθηκε το 1994 η Παλαιστινιακή Αρχή (Π.Α.) με εντελώς περιορισμένες δικαιοδοσίες αυτοδιοικητικού τύπου και μόνο στο 40% της έκτασης της Δυτικής Όχθης, εξαιρώντας πάντα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Η Παλαιστινιακή Αρχή λειτουργεί υπό τον πλήρη έλεγχο των ισραηλινών κατοχικών δυνάμεων και με τη δέσμευση να συνεργάζεται στενά με τις αρχές ασφαλείας του Ισραήλ. Η συνεργασία αυτή υλοποιείται κανονικά και στο 18% της Δυτικής Όχθης, όπου η Π.Α. θεωρητικά έχει και τον έλεγχο ασφαλείας. Στην πράξη, οι ισραηλινές κατοχικές δυνάμεις αλωνίζουν στο 100% της Δυτικής Όχθης, δολοφονώντας, κακοποιώντας, συλλαμβάνοντας, δικάζοντας και φυλακίζοντας Παλαιστίνιους σε ισραηλινές φυλακές με ή χωρίς τη συναίνεση της Π.Α.

Το κύριο «εργαλείο διαχείρισης» του παλαιστινιακού πληθυσμού

Υπολογίζεται ότι από τον πόλεμο του 1967 και την κατάληψη και των υπολοίπων παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ μέχρι τώρα, έχουν κατά καιρούς συλληφθεί, κρατηθεί ή φυλακιστεί περισσότεροι από 800.000 Παλαιστίνιοι από τις ισραηλινές αρχές. Μεταξύ αυτών, περί τις 17.000 γυναίκες και 50.000 παιδιά (κάτω των 18 ετών). Επίσης έχουν καταγραφεί πάνω από 54.000 διοικητικές κρατήσεις (φυλακίσεις χωρίς δίκη ή απαγγελία κατηγοριών). Συνολικά 226 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι έχουν πεθάνει στις ισραηλινές φυλακές από το 1967, κυρίως λόγω μεθοδευμένης «ιατρικής αμέλειας». Από το 2000, η ισραηλινή κατοχική διοίκηση έχει φυλακίσει περισσότερα από 12.000 παιδιά και Παλαιστίνιους έφηβους. Οι περισσότεροι κατηγορήθηκαν για πέταγμα πέτρας, κατηγορία που τιμωρείται με φυλάκιση έως 20 χρόνια.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 2021, στις ισραηλινές φυλακές υπήρχαν 4.650 Παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι συνολικά. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν 520 Παλαιστίνιοι με «διοικητική κράτηση», 200 παιδιά, 40 Παλαιστίνιες πολιτικές κρατούμενες, 544 Παλαιστίνιοι καταδικασμένοι σε ισόβια και 499 Παλαιστίνιοι με ποινές μεγαλύτερες από 20 χρόνια (στοιχεία από Addameer, Adalah, PCHR, Al-Haq, Al Jazeera).

Οι συστηματικές συλλήψεις, διοικητικές κρατήσεις και φυλακίσεις σε μαζική κλίμακα χρησιμοποιούνται ως τα κύρια «εργαλεία διαχείρισης» του παλαιστινιακού πληθυσμού. Τα υφίστανται απλοί Παλαιστίνιοι όλων των κοινωνικών στρωμάτων, όπως και στελέχη της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της Παλαιστίνης. Το Ισραήλ έχει θέσει εκτός νόμου περισσότερες από 400 κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων και όλων των παλαιστινιακών πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων ως «τρομοκρατικών οντοτήτων». Το Ισραήλ χρησιμοποιεί τη λίστα των απαγορευμένων οργανώσεων, δομών, συλλόγων, σωματείων κ.ά. για να την ενεργοποιεί κατά το δοκούν όποτε κρίνει, για συλλήψεις και καταδίκες Παλαιστινίων που έχουν ή είχαν κάποια είδους σχέση με κάποιες από αυτές με το πρόσχημα της «συμμετοχής σε παράνομη οργάνωση» ή της «παροχής υπηρεσιών σε παράνομη οργάνωση».

Είναι δε τόσο μαζικό το φαινόμενο της διοίκησης διά των μαζικών φυλακίσεων, που από τη δεκαετία του ’80 δημιουργήθηκε το κίνημα των Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων. Οι πολιτικοί κρατούμενοι έχουν έναν σημαντικό πολιτικό και συμβολικό ρόλο στο παλαιστινιακό κίνημα εθνικής απελευθέρωσης. H σημασία που τους αποδίδεται από την παλαιστινιακή κοινωνία φαίνεται και από το γεγονός ότι έχει οριστεί Ημέρα του Πολιτικού Κρατούμενου, που είναι στις 17 Απριλίου και από το γεγονός ότι οι πολιτικές οργανώσεις, η PLO και αργότερα το 1998 η Π.Α. με τη δημιουργία Υπουργείου Κρατουμένων, έχουν αναλάβει την πλήρη οικονομική στήριξη των κρατουμένων και των οικογενειών τους, διανέμοντας σημαντικά επιδόματα για την επιβίωσή τους.

Οι Φυλακές, τα Κέντρα Κράτησης και Ανάκρισης

Το ισραηλινό κράτος από το 2003 μέχρι το 2007, με πρόσχημα καλύτερες συνθήκες φυλάκισης για τους Παλαιστίνιους πολιτικούς κρατούμενους, μετέφερε τις φυλακές και τα κέντρα κράτησης και ανάκρισης από τη Δυτική Όχθη στο Ισραήλ και τα έχει ενσωματώσει στο ισραηλινό σύστημα φυλακών (Israel Prison Service – Shabas). Με την κίνηση αυτή υλοποίησε αφενός μια επιδιωκόμενη καταρχήν πρακτική κατάργηση των συνόρων μεταξύ του κράτους του Ισραήλ και των κατεχομένων Παλαιστινιακών Εδαφών και αφετέρου μια νέα διαχείριση των Παλαιστίνιων πολιτικών κρατουμένων, με σκοπό τον διαχωρισμό και τη διάσπαση της κοινότητάς τους και κατ’ επέκταση τη διάσπαση της παλαιστινιακής κοινωνίας.

Έτσι προσπαθεί να ελέγχει αποτελεσματικότερα τους Παλαιστίνιους πολιτικούς κρατούμενους, ανάλογα με την εκάστοτε τακτική του έναντι του κινήματος εθνικής απελευθέρωσης, ομαδοποιώντας τους ανά περιοχή, χωριό, πατριά, πολιτική οργάνωση κ.ο.κ., όπως επίσης δημιουργώντας διαφορετικά επίπεδα άνεσης ή δυσκολίας στη διαμονή εντός φυλακής. Ο σκοπός είναι να δημιουργήσει και να οξύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα στους φυλακισμένους, να σπάσει το ενιαίο φρόνημά τους, να αποτρέψει την πολιτική αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ τους, με τελικό στόχο να μην υπάρχει ενιαία στάση απέναντι στη διοίκηση των φυλακών αλλά, το σημαντικότερο, και απέναντι στην Κατοχή από το Ισραήλ. Ένας άλλος σημαντικός λόγος της μεταφοράς αυτής είναι η πρόθεση να σπάσουν ψυχολογικά τους κρατούμενους, αυξάνοντας την απομόνωσή τους με τη ελαχιστοποίηση των επισκέψεων, καθότι η είσοδος των συγγενών τους από τη Δυτική Όχθη στο Ισραήλ ήταν και είναι εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη.

Παρ’ όλα αυτά η αντίσταση των Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων έχει υπάρξει επίμονη και διαρκής, στις περισσότερες περιπτώσεις καλά οργανωμένη και κατά καιρούς έχει φέρει σε δύσκολη θέση τις ισραηλινές αρχές, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν σε αιτήματα των κρατουμένων. Στους αγώνες των κρατουμένων πάντα υπάρχει η ομόθυμη στήριξη όλης της παλαιστινιακής κοινωνίας και των οργανώσεών της. Η αντίσταση των φυλακισμένων περιλαμβάνει πολλές μορφές, με απώτατη αυτή της απεργίας πείνας. Στην καθημερινή αντίσταση χρησιμοποιούνται δράσεις όπως η εναλλακτική οργάνωση της καθημερινότητας των φυλακισμένων, η δημιουργία εσωτερικής τάξης και οργανωτικής διάρθρωσης επιλογής των φυλακισμένων, προγράμματα εκπαίδευσης και αυτομόρφωσης, οργανωμένη ανυπακοή σε καταπιεστικές και προσβλητικές εντολές δεσμοφυλάκων, κοινές δράσεις, λήψη αποφάσεων με ψηφοφορίες και εκλογή εκπροσώπων των φυλακισμένων για διαπραγματεύσεις με τη διοίκηση της φυλακής.

Από το 1968 μέχρι και το 2020 έχουν καταγραφεί 30 μαζικές απεργίες πείνας Παλαιστίνιων πολιτικών κρατουμένων, που έχουν κρατήσει από μερικές ημέρες ως πολλές εβδομάδες και που έχουν επιφέρει σταδιακή βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Να σημειωθεί ότι αυτοί οι αγώνες εντός φυλακής δεν δίνονται με τις διοικήσεις των φυλακών να κοιτάνε παθητικά, δίνονται μέσα σε πολύ σκληρές συνθήκες εκδικητικής αντίδρασής τους, με μαζικές τιμωρίες, ολοκληρωτική απαγόρευση επισκέψεων συγγενών, μεταγωγές σε άλλες φυλακές, εγκλεισμούς σε απομόνωση για μήνες, εισβολές ειδικών δυνάμεων ΜΑΤ στα κελιά με ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια, αφαίρεση και καταστροφή προσωπικών ειδών κ.ο.κ.

Αντοχή και Αντίσταση

Στο παρόν κείμενο έγινε μια προσπάθεια να καταγραφούν, με τους περιορισμούς που έχει ένα άρθρο και όσο πιο συνοπτικά γινόταν, οι βασικές παράμετροι και κάποιες πληροφορίες ενός παραγνωρισμένου διεθνώς προβλήματος, αυτού των Παλαιστίνιων πολιτικών κρατουμένων, των αγωνιστών ενός γειτονικού μας λαού 6,8 εκατομμυρίων, που βρίσκεται υπό τη βίαιη στρατιωτική κατοχή ενός άλλου κράτους και λαού επί μισό αιώνα τώρα.

Οι Παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι του αποικιοκρατικού ισραηλινού κράτους-απαρτχάιντ αποτελούν ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο, ως προς το μέγεθός του και τη φάση του αγώνα, υποσύνολο του Παλαιστινιακού λαού, ο οποίος βιώνει την καθημερινότητά του σε μια μεγαλύτερη φυλακή, που είναι η σχεδόν αόρατη για τη διεθνή κοινότητα κατεχόμενη πατρίδα του. Η εξοργιστική χρόνια ανοχή, παρά τα κάποια φληναφήματα, των ισχυρών κρατών της Δύσης, συμμάχων και συνεργατών του Ισραήλ, το έχει επιτρέψει αυτό. Μεθοδικά επί δεκαετίες, το Ισραήλ δημιουργεί μια ασφυκτικά ελεγχόμενη τεράστια ανοιχτή φυλακή για έναν ολόκληρο λαό.

Όμως η αξιοθαύμαστη επιμονή, αντοχή και αντίσταση με όλες τις μορφές του Παλαιστινιακού λαού στις πολυμήχανες και πολυαίμακτες ισραηλινές προσπάθειες επί 53 χρόνια να κάμψει την εθνική του συνείδηση και το φρόνημά του για μια ανεξάρτητη και ελεύθερη πατρίδα είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα καρποφορήσουν.

Πηγές:

Palestinian Prisoners of Israel (Wikipedia)
Palestinian Prisoners (Adalah)
General Briefing: Palestinian Political Prisoners in Israeli Prisons (Addameer- Prisoner Support and Human Rights Association)
Denial of Borders: The Prison Web and the Management of Palestinian Political Prisoners after the Oslo Accords (1993-20130)
Statistics on Palestinians in the custody of the Israeli security forces ( B’Tselem – The Israeli information Center for Human Rights in the Occupied Territories)
Palestinians under military rule in Israel (Palestinian Journeys/timeline)
Israel’s Occupation: 50 years of Dispossession(Amnesty International)
Mapping Israeli Occupation (Al Jazeera)