Μέρες μετά το τέλος των πυρκαγιών στην Εύβοια, μπαίνουμε στο αυτοκίνητο και πηγαίνουμε στα καμένα. Για να δούμε το τοπίο, να μάθουμε τι έχει γίνει, να ακούσουμε τις ιστορίες των ανθρώπων που μένουν εκεί. Αύγουστος 2021.
Είμαστε θυμωμένοι. Γιατί αυτά που κάηκαν είναι δικά μας. Είναι η κληρονομιά μας. Είμαστε εμείς και ότι κουβαλάμε. Είναι τα δέντρα των παιδικών μας χρόνων και τα δέντρα των παιδιών μας. Το οξυγόνο μας και το οξυγόνο τους.
Η ελιά των 2.500 χρόνων που κάηκε στη Ροβιές είναι η καταγωγή μας.
Οι σοδειές, το ρετσίνι, οι καρποί, οι ελιές είναι ο τρόπος να ζούμε. Το εισόδημα μας, η εργασία μας, η ύπαρξη μας.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η καταστροφή αυτή είναι εγκληματική.
Από που ξεκινάει η μικρή μας ιστορία;
Από το 1998. Ο τότε υπουργός Γεωργίας Στέφανος Τζουμάκας νομοθετεί (Ν.2612/1998) και καθορίζει “τι είναι δάσος, δασική έκταση” -χοντρικά ότι δεν είναι θάλασσα και οικισμός- στέλνοντας μόνο αγάπη στις δασικές υπηρεσίες. Τις χαρακτηρίζει παρακράτος, συντεχνία, συμμορία (1) και αναθέτει τη δασοπυρόσβεση στο Πυροσβεστικό Σώμα. Με άλλα λόγια, το δάσος υπάγεται στα δασαρχεία αλλά σε περίπτωση πυρκαγιάς ανήκει στην πυροσβεστική. Η απόφαση αυτή ήταν πολιτική, δε στηρίχτηκε σε κανένα σχέδιο, σε καμία μελέτη και 23 χρόνια μετά θεωρείται κυρίως αναποτελεσματική. Εντωμεταξύ κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων τα δασαρχεία υποστελεχώνονται και απαξιώνονται.
Πριν το 1998 “οι περιπολίες ήταν καθημερινές, ο έλεγχος των υδατοδεξαμενών που υπάρχουν διασκορπισμένες μέσα στο δάσος συνεχής όπως και οι αναφορές από τα πυροφυλάκια. Μέσα στο δάσος κυκλοφορούν ένα κάρο άνθρωποι: οι δασεργάτες, οι αγρότες, οι μελισσοκόμοι, οι ρητινοσυλλέκτες, οι περιπατητές…. Μόλις πιάσει φωτιά, θα τρέξουν, θα την προλάβουμε στο πρώτο τέταρτο- μισάωρο, πριν φουντώσει”. (2)
Η πρώτη είδηση πυρκαγιάς στην Εύβοια εμφανίζεται στις 3 Αυγούστου και αφορά στην περιοχή Λίμνη, όπου εκκενώνονται οικισμοί προληπτικά. Η εκκένωση γίνεται η λέξη-κλειδί του καλοκαιριού. Εντωμεταξύ η φωτιά τραβάει το δρόμο της. “Οι πυροσβέστες πάνε στη φωτιά χωρίς εργαλεία. Χωρίς αλυσοπρίονα -για να δημιουργούν προστατευτικές ζώνες-, χωρίς τσάπες, χωρίς επινώτιους πυροσβεστήρες. Με τα χρόνια η δασοπυρόσβεση μετατρέπεται σε πάρεργο, δίνει τη θέση της στη αεροπυρόσβεση” σχολιάζει ο δασοπυροσβέστης Παναγιώτης Καμπούρογλου. Αλλά αυτοί που γνωρίζουν το δάσος ξέρουν πολύ καλά ότι οι φωτιές δε σβήνουν εναερίως. Τα εναέρια μέσα χρησιμοποιούνται για να ρίξουν την ένταση του μετώπου, ώστε να μπορέσουν τα επίγεια να επιχειρήσουν, να χωρίσουν καμένο άκαυτο και να τελειώσουν οριστικά τη δασική πυρκαγιά. Με άλλα λόγια, οι φωτιές σβήνουν από το έδαφος. Τα αεροπλάνα λειτουργούν επικουρικά.
- Δύο ημέρες μετά την αρχική φωτιά στην Εύβοια ο Νίκος Χαρδαλιάς αναφέρει ως “ακραίες συνθήκες” τις 118 συνολικά πυρκαγιές. Ρίχνω μια ματιά στους πίνακες των προηγούμενων ετών. Στις 13/7/2000 είχαμε 147 πυρκαγιές. Στις 27/6/2007 124 όπως και στις 20/8/2009. Στις 7/9/2004 είχαν καταγραφεί 123 πυρκαγιές.
- Η φωτιά στη Β. Εύβοια καίει 508.876 στρέμματα. Είναι η καταστρεπτικότερη πυρκαγιά στην Ελληνική (πυροσβεστική και δασική) ιστορία.
- Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 1η θέση μεταξύ 40 κρατών της Ευρώπης αλλά και όλων των Μεσογειακών κρατών -37- (Αφρικής και Μέσης Ανατολής) στη δριμύτητα, δηλαδή την καταστροφικότητα των πυρκαγιών. (3)
- Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι αρνούνται να εκκενώσουν τους οικισμούς τους προκειμένου να υπερασπιστούν οι ίδιοι τις περιουσίες τους. Το λες και έλλειψη εμπιστοσύνης στον κρατικό μηχανισμό…
Εντωμεταξύ έρχονται μαύρα τα μαντάτα -σαν τα καμένα κι αυτά- για όσους υποστηρίζουν ότι για όλα φταίει το γκαζόν (όπουν γκαζόν, βάλτε κλιματική αλλάγή-κρίση).
- Ο μέσος όρος ηλικίας των πυροσβεστών είναι 45-50 χρονών και κάποιοι απ’ αυτούς εξουθενώνονται από τις μετακινήσεις. Στα Γεράνεια Όρη επιχείρησαν πυροσβέστες που μόλις είχαν έρθει από τον Έβρο (…)
- Οι καταστροφές συμβαίνουν με περιοδική συχνότητα εδώ και 30 χρόνια. Το 1988 κάηκαν στη χώρα μας 1,5 εκατομμύριο στρέμματα δάσους και καλλιεργειών, το 2000 τα καμένα στρέμματα έφτασαν το 1,6 εκ., τον Μάρτιο του 1987 μετρήσαμε 10 νεκρούς στις πλημμύρες και άλλους 5 τον Αύγουστο του 1990. (4)
- Στην Εύβοια παράγεται το 65% του πευκόμελου. Προφανώς ο μελισσοκομικός κλάδος έχει καταστραφεί κατά ένα μεγάλο μέρος του και υπολογίζεται ότι συνολικά έχουν χαθεί 10 χιλ. τόνοι πευκόμελου ενώ έχουν καεί 9 χιλιάδες μελισσοσμήνη. Το δε πευκοδάσος της Βόρειας Εύβοιας ήταν πολύτιμο γιατί ήταν ώριμο, γεγονός που παίζει ρόλο στην ποιότητα του μελιού. Το δάσος της Β. Εύβοιας θα ξαναγίνει παραγωγικό μετά από 30 χρόνια. (5)
Η μαυρίλα δεν έχει τελειωμό. Ταξιδεύουμε σχεδόν μια ώρα και μετά τη Στροφιλιά δε βλέπουμε τίποτα άλλο παρά μόνο καμένα δεξιά και αριστερά. Η καταστροφή είναι τεράστια.
Από τα 512.000 στρέμματα που κάηκαν στη Βόρεια Εύβοια το 60% αποτελούσε ώριμο δάσος και το υπόλοιπο 40% γεωργικές καλλιέργειες (ελαιώνες, αμπέλια κλπ) και κτηνοτροφικές γαίες. (5)
Εντωμεταξύ σκάνε μια σειρά δημοσιευμάτων που “ενοχοποιούν” το πεύκο για ότι έχει συμβεί τις προηγούμενες μέρες με τις πυρκαγιές. Το κοινό, γνωστό μας πεύκο. Τη χαλέπιο πεύκη με το ρετσίνι της. Ξαφνικά το συγκεκριμένο δέντρο γίνεται “εμπρηστής” και οι τίτλοι των άρθρων στα μίντια φωνάζουν “Όχι άλλα φονικά πεύκα”. (7) Αλλά φαίνεται ότι τα κωνοφόρα κερδίζουν γιατί είναι πιο ανθεκτικά και αποτελούν τον πρόδρομο των πλατύφυλλων. Και συγγνώμη για την ενόχληση, αλλά τα οικοσυστήματα είναι ενιαία και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται: τα βρύα και οι λειχήνες, οι πόες και τα φρύγανα, τα έλατα και τα πεύκα, οι καστανιές, οι πλάτανοι και τα πουρνάρια είναι ένα.
Η πιο συγκλονιστική εικόνα είναι αυτή των καμένων ελιών. Που στέκονται όρθιες με τα φυλλαράκια τους καψαλισμένα.
“Ντρέπομαι να αντικρίσω ανθρώπους που κάηκαν τα σπίτια τους, οι στάβλοι, οι αποθήκες, τα ζώα τους. Νιώθουμε σα να φταίμε και ’μείς κι ας δώσαμε μια τιτάνια μάχη ενάντια στις φλόγες. Δεν καταφέραμε να σώσουμε τη Βόρεια Εύβοια απ’ αυτήν την απίστευτη τραγωδία που βιώνουμε σήμερα. Και ξέρετε γιατί μας νίκησε η φωτιά; Γιατί τα τεχνικά μέσα με τα οποία έπρεπε να την αντιμετωπίσουμε είναι απαρχαιωμένα” καταγγέλουν οι πυροσβέστες της περιοχής. “Η πυροσβεστική υπηρεσία στη Λίμνη έχει 7 αυτοκίνητα. Από αυτά τα δύο είναι Unimog 30 χρόνων, ένα άλλο μεγάλο όχημα που παίρνει 10 τόνους νερό είναι 40 χρόνων- το οποίο δεν έχει καν φρένα. Το πιο καινούριο που έχουμε είναι 13 ετών και παίρνει 5,5 τόνους νερό”. (8) (Πηγή)
Τι θα συμβεί με τις αντιπλημμυρικές ζώνες; Οι ειδικοί λένε ότι χρειάζονται αρκετό χρόνο και πάντως πολύ περισσότερο από ένα 2μήνο ή 3μήνο που υπολογίζεται να έχουμε τις πρώτες μεγάλες βροχές. Είναι γνωστό ότι το ανάγλυφο του εδάφους με την φυτοκάλυψη λειτουργεί ως φυσικό αντιπλημμυρικό. Δασικοί από πολλές περιοχές της Ελλάδας θα βρεθούν στη Βόρεια Εύβοια προκειμένου να απομακρύνουν τους καμένους κορμούς που βρίσκονται κοντά σε δρόμους ενώ θα ξεκινήσει άμεσα η κατασκευή του “κορμοδέματος”. Μικρά τείχη από κορμούς των καμένων δέντρων που υποτίθεται ότι θα συγκρατήσουν τα νερά της βροχής.
Ένας ακόμα μεγάλος κίνδυνος από τις πλημμύρες είναι ότι τα νερά παρασύρουν έδαφος, χώμα. Και το χώμα απαιτείται για την αναδάσωση. Απαιτείται γενικώς.
Τι θα συμβεί με τις αποζημιώσεις; Κοστολογούνται 1000 ευρώ τα 10 στρέμματα, ο πίνακας είναι μεγάλος και τα αιτήματα των ανθρώπων που έχασαν σοδειές, δουλειές, περιουσίες ακόμα μεγαλύτερα. (Σε πόσα χρόνια αποδίδει καρπό η ελιά όταν καεί; Πόσο θα διαρκέσουν τα επιδόματα για επαγγελματίες που θα κάνουν χρόνια να επανέλθουν σε σχετικά παραγωγική κατάσταση; Με ποιον τρόπο θα πληρώνουν ΕΜΦΙΑ οι αγρότες που έχασαν το εισόδημα τους αλλά το σπίτι τους έμεινε άθικτο;)
Μένει να δούμε ποιοι επιχειρηματικοί όμιλοι θα επενδύσουν στις στάχτες της Βόρειας Εύβοιας με αντάλλαγμα τη δική μας περιουσία, τη δημόσια γη.
“Τα δέντρα έχουν μακρές σκέψεις, μεγάλες και ξεκούραστες αναπνοές, όπως έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τις δικές μας. Όσο εμείς δεν τα ακούμε, παραμένουν σοφότερα από εμάς. Αλλά όταν μάθουμε πως να ακούμε τα δέντρα, η στενότητα, η ταχύτητα και η παιδική βιασύνη των σκέψεων μας, θα αντικατασταθούν από ανείπωτη χαρά. Όποιος έχει μάθει πως να ακούει τα δέντρα δεν θέλει πλέον να είναι ένα δέντρο. Δε θέλει να είναι τίποτα εκτός από αυτό που είναι”.
Έρμαν Έσσε.
Γιώτα Κοτσέτα
Πηγές
1*—www.tanea.gr/1998/07/28/greece/parakratos-sti-dasiki-leei-o-tzoymakas/
2*—Φίλιππος Αραβανόπουλος, καθηγητής του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στο ΑΠΘ
3* —Στοιχεία: Ανδριανός Γκουρμπάτσης- Αντιστράτηγος- Υπαρχηγός Π.Σ. ε.α.
4*—Στοιχεία από την ειδική έκδοση του Ριζοσπάστη για τις καταστροφικές πυρκαγιές (25-08-21)
5*—www.skai.gr/news/environment/pyrkagies-kaikan-9000-melissosmini-10000-tonoi-peykomelou-xamenoi
7*—www.tovima.gr/2021/08/21/opinions/kata-peykou-livellos-kai-ekklisi/?fbclid=IwAR2oVwR70Oin8qqDyLiSFAeHL890lWbQ5sXgiXJrq3pClhjl7z–psSx0Wk
