Πηγή: elculture
Κείμενο: Μαριγώ Σιάκκα
Το βιβλίο «Μια γυναίκα απολογείται» είναι μια νουβέλα εμπνευσμένη από αληθινές ιστορίες κακοποιημένων γυναικών που καλούνται να διαχειριστούν τα τραύματα τους και να αντιμετωπίσουν το αδιέξοδο μιας δικαιοσύνης που τις καλεί να απολογηθούν επειδή βρήκαν τη δύναμη να αμυνθούν.
«Το δικαστικό σώμα συχνά ενστερνίζεται έμφυλα στερεότυπα που καταλήγουν στην αντιστροφή της ευθύνης, στην ενοχοποίηση των θυμάτων και στην αναζήτηση δικαιολογιών για τους δράστες».
Η συγγραφέας Μαρία Λούκα μας μίλησε για το νέο της βιβλίο, την έμπνευση για την ηρωίδα της, την έμφυλη κακοποίηση και το ξέσπασμα του #Μetoo στην Ελλάδα:
Μαρία υπήρξε κάποια ιστορία που να ξεχώρισες και να αποτέλεσε τη βασική πηγή έμπνευσης του βιβλίου σου;
Πρόκειται για μια νουβέλα που δεν είναι based on a true story αλλά inspired by a true story, με την έννοια ότι δεν αποτελεί καταγραφή μιας συγκεκριμένης ιστορίας παρά ότι υπήρξε μια ιστορία που με συγκίνησε και με παρακίνησε να τη γράψω. Είναι η ιστορία μιας 22 χρονης (τότε) κοπέλας, φτωχής, άγρια κακοποιημένης από τον πατέρα της που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της ως χώρο μαρτυρίου και να περιπλανηθεί για κάποιους μήνες άστεγη σε μια επαρχιακή ελληνική πόλη. Ένα βράδυ τον Ιουνίου του 2016, ένας άνδρας επιτέθηκε σεξουαλικά στην ίδια και την ανήλικη φίλη της. Τότε σε διαδικασία αυτοάμυνας έβγαλε το μαχαίρι που είχε μαζί της και έδωσε ένα μοιραίο χτύπημα με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του. Τη συνέλαβαν και την προφυλάκισαν. Από πολύ νωρίς διάφορες γυναίκες και φεμινιστικές συλλογικότητες, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό της τη συνάρθρωση πολλών παραγόντων ευαλωτότητας, έσπευσαν να δείξουν την αλληλεγγύη τους. Το Εφετείο της επέβαλε ποινή 10 ετών. Στο σημείο αυτό νιώθω την ανάγκη να επισημάνω ότι σύμφωνα με τους κανονισμούς για την υφ’ όρων αποφυλάκιση, θα έπρεπε να είχε αποφυλακιστεί. Εντούτοις παραμένει για πέμπτο χρόνο κρατούμενη, γεγονός που επιβαρύνει τον ψυχισμό της. Ο λόγος που επικαλούνται για την απόρριψη των αιτημάτων αποφυλάκισής της είναι ότι οι αυτοτραυματισμοί της συνιστούν πειθαρχικά παραπτώματα, όπως και η συμμετοχή της στις διαμαρτυρίες των κρατούμενων γυναικών για τον θάνατο μιας συγκρατούμενής τους. Και δεν μπορώ παρά να επισημάνω με θλίψη τον αναντίστοιχα ανάλγητο τρόπο της μεταχείρισής της από το κράτος και να ευχηθώ να ζήσει σύντομα κάτω από τον ουρανό.
«Το βιβλίο είναι ένα λεκτικό αμάλγαμα του συλλογικού βιώματος της έμφυλης βίας. Υπάρχει μια βασική ιστορία που λειτούργησε σαν έναυσμα για μένα αλλά διακλαδώθηκε με ένα πιο συνολικό απόσταγμα εμπειρίας που προκύπτει από τη δική μου σχέση με τον φεμινισμό αλλά και την επαγγελματική μου ενασχόληση με ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας»
Η ηρωίδα του βιβλίου είναι μια γυναίκα που ανήκει σε μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα. Πιστεύεις ότι η έμφυλη κακοποίηση έχει ταξικό πρόσημο;
Πιστεύω ότι η έμφυλη κακοποίηση αφορά όλες τις θηλυκότητες. Κάθε γυναίκα, κάθε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο μπορεί να μπλεχτεί στα δίχτυα της. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι η διαπλοκή του φύλου με άλλες παραμέτρους όπως η τάξη, η φυλή, η εθνότητα, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, το θρήσκευμα, η σωματική κατάσταση δημιουργεί ακόμα πιο σφιχτά πλέγματα καταπίεσης και εκμετάλλευσης, με την έννοια ότι μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο, τη συχνότητα έκθεσης σε αυτόν και παράλληλα να συρρικνώνει τις δυνατότητες προστασίας και αποκατάστασης. Για παράδειγμα μια προσφύγισσα που μένει στη Μόρια 2 είναι πιθανό να έχει υποστεί βία στη χώρα καταγωγής της, στο ταξίδι της και τώρα ξανά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης που ζει, να είναι διαρκώς εκτεθειμένη σε διάφορες μορφές κακοποίησης με ελάχιστες δυνατότητες απεγκλωβισμού.
Οι μαρτυρίες προσφυγισσών και μεταναστριών, έτσι όπως έχουν καταγραφεί στα reports των διεθνών οργανισμών και των γυναικείων οργανώσεων είναι ανατριχιαστικές και παρουσιάζουν ένα φάσμα βίας και απειλής που περιβάλλει ακόμα και τις πιο απλές στιγμές της καθημερινότητας, όπως για παράδειγμα την ανάγκη να πας τουαλέτα σε μια νυχτερινή ώρα. Για τις γυναίκες που διαβιούν σ’ αυτές τις άθλιες συνθήκες, αυτό δεν είναι ούτε αυτονόητο, ούτε ασφαλές. Αντιστοίχως, θα μπορούσαμε να παραθέσουμε περιπτώσεις δυσκολιών που αντιμετωπίζουν σεξεργάτριες, χρήστριες ουσιών, κρατούμενες, ανάπηρες, οικιακοί βοηθοί, άστεγες, έγκλειστες σε κάθε είδους ιδρύματα. Γι’ αυτό κατά την άποψη μου έχει σημασία οποιοδήποτε εγχείρημα γυναικείας χειραφέτησης να είναι διαθεματικό και συμπεριληπτικό, να κοιτάζει και σ’ εκείνη την πλευρά της κοινωνικής πυραμίδας που είναι πλήρως αποστερημένη από δικαιώματα και δυνατότητες.
Μετά το ξέσπασμα του #Μetoo στην Ελλάδα παρατηρείται ένα κλίμα ευαισθητοποίησης σε θέματα που αφορούν την έμφυλη ανισότητα και βία, φτάνει όμως αυτό για να σταθούμε πραγματικά δίπλα στα θύματα;
Θα έλεγα πως όχι, δε φτάνει. Είναι αναμφισβήτητα πολύτιμη η ευαισθητοποίηση, δεν ήταν πάντα δεδομένη και αφήνει καρπούς για την επόμενη μέρα. Ωστόσο, η πλέρια στήριξη των θυμάτων και των επιζωσών της έμφυλης κακοποίησης συνεπάγεται κι άλλα πράγματα. Θα σταχυολογήσω κάποια από αυτά που μου φαίνονται απαραίτητα. Το πρώτο είναι η ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση και η νομική αρωγή: Οι άνθρωποι που μίλησαν για την οδύνη τους, χρειάζονται υποστήριξη σε διάρκεια, κι όταν οι υποθέσεις τους δηλαδή θα προσπεραστούν από τη σκληρότητα και τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς της επικαιρότητας. Έχουν σκαλίσει και εκθέσει ένα τραύμα, το οποίο χρειάζεται φροντίδα. Επίσης, για ορισμένες υποθέσεις θα ακολουθήσει ένας μακροχρόνιος δικαστικός αγώνας. Θεωρώ, λοιπόν, σημαντικό να διασφαλιστεί η πρόσβασή τους σε δομές ψυχικής υποστήριξης και νομικής αρωγής, γιατί δεν είναι απαραίτητο ότι μπορούν μόνες/ μόνα τους να αναλάβουν αυτό το οικονομικό κόστος. Και να παραμείνουμε δίπλα τους σ’ αυτή την προσπάθεια. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις υποθέσεις που είχαν σημαντικό μερίδιο στη δημοσιότητα αλλά και γι’ αυτές που παραγκωνίστηκαν, γεγονός που ίσως διευκολύνει απόπειρες συγκάλυψης.
Το δεύτερο είναι αυτές οι γυναίκες κι αυτά τα αγόρια που κατήγγειλαν βιασμούς και κακοποιήσεις, δεν πρέπει να αφήσουμε να επιστρέψουν στους ίδιους εργασιακούς/αθλητικούς/ εκπαιδευτικούς/ καλλιτεχνικούς χώρους. Είναι κρίσιμο γι’ αυτές αλλά και για τις επόμενες να διεκδικηθούν και να επιτευχθούν μετασχηματισμοί και δίκτυα προστασίας στους χώρους, δηλαδή να καταρτιστούν κώδικες δεοντολογίας, κανόνες επαφής και επικοινωνίας, ώστε να αλλάξουν τα πρότυπα συμπεριφοράς και να μη γίνονται ανεκτές οι παραβιαστικές και κακοποιητικές συμπεριφορές. Να συγκροτηθούν δομές, υπηρεσίες και επαγγέλματα που θα μπορούν να υποδέχονται και να υποστηρίζουν καταγγελίες έμφυλης κακοποίησης. Αυτές είναι δύο μόνο από τις προτεραιότητες που οφείλουν να αναληφθούν. Και υπάρχουν βεβαίως πολλά ακόμα πράγματα που θα έπρεπε να γίνουν για την εξάλειψη της έμφυλης βίας και την αλλαγή νοοτροπίας.
«Πρέπει οι χώροι στους οποίους δρούμε και υπάρχουμε να αναδιαμορφωθούν μ’ έναν τρόπο που θα μας χωράει, που θα νιώθουμε ισότιμες και ασφαλείς»
Στο τέλος του βιβλίου μπορεί κανείς να βρει ένα μικρό «λεξικό» με κάποιους όρους όπως είναι η πατριαρχία και η τοξική αρρενωπότητα. Ποσό σημαντικό πιστεύεις ότι είναι να αρχίσει ο κόσμος να κατανοεί αυτές τις έννοιες;
Είναι σημαντικό να κατανοούμε τι συμβαίνει. Για παράδειγμα όταν ένας άνδρας δολοφονεί την πρώην ή νυν σύζυγο ή φίλη του, είναι γυναικοκτονία. Δεν είναι «οικογενειακή τραγωδία» ή «έγκλημα πάθους» όπως συνήθως παρουσιάζεται. Δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα με επαναληψιμότητα, ένταση και διάρκεια.Έχει ρίζες και αιτίες. Έχει δράστες και θύματα. Οπότε έχει σημασία να ερμηνευτεί σωστά, γιατί έτσι θα βρούμε περισσότερα εργαλεία να το καταπολεμήσουμε. Επιπλέον, η γλώσσα δεν είναι ουδέτερη, φέρει φορτίσεις και νοήματα. Μ’ αυτή την έννοια η πολιτική ορθότητα στον λόγο δεν συνιστά κάποιου είδους ιδιοτροπία αλλά μια προσπάθεια αποκατάστασης της αλήθειας κι ένα διάβημα συμπεριληπτικότητας. Είναι σημαντικό να καθρεφτιζόμαστε στον λόγο, να αποτυπώνονται τα βιώματά μας ως τέτοια κι όχι με ρητορικές που κρύβουν το πρόβλημα και εν τέλει λειτουργούν υποτιμητικά και συσκοτιστικά.
Θα ήθελες να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη με μια φράση από το βιβλίο σου;
Η νουβέλα αυτή είναι μια ιστορία αδικίας και πίκρας. Νομίζω, όμως, ότι οι ιστορίες χρειάζονται πάντα φροντίδα, να τις χαϊδεύεις και να τους ανοίγεις μια προοπτική επούλωσης. Γι’ αυτό θα κλείσω με μία από τις επιθυμίες που εκφράζει η ηρωίδα μου:
«…θα πας ένα καλοκαίρι στη Νίσυρο να δεις το ηφαίστειο που φτιάχτηκε από τη σύγκρουση του Ποσειδώνα με τους γίγαντες για να μας θυμίζει πάντα ότι όταν κοπάσει ο πιο τρομερός θυμός, θα μείνει ένα κομμάτι ομορφιάς να πατάμε».
