Πριν από περίπου ένα χρόνο ένα διαφημιστικό σποτ που προβλήθηκε στο Super Bowl, τον τελικό πρωταθλήματος του αμερικανικού ποδοσφαίρου, αναπαριστούσε σκηνές από τη θρυλική ταινία Easy Rider.
Η διαφήμιση της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, που σκηνοθέτησαν οι αδερφοί Κοέν, χαρακτηρίστηκε αρχικά σαν μια «ωδή στην αμερικανική κουλτούρα της δεκαετίας του ’60».
Φέτος όμως, καθώς η Harley Davidson ανακοίνωσε ότι σκέφτεται να μεταφέρει μεγάλο τμήμα της παραγωγής της στην Ευρώπη, για να αποφύγει τις επιπτώσεις του εμπορικού πολέμου με την Ε.Ε. (βλ. Γερμανία), η αντικατάσταση μιας Harley με μια Mercedes αποκτά εντελώς νέους συμβολισμούς.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έσπευσε να χαρακτηρίσει τη συμπεριφορά της αμερικανικής εταιρείας αντεθνική και ούτε λίγο ούτε πολύ απείλησε να της κλείσει την πόρτα στην αμερικανική αγορά μέσω εξαντλητικής φορολογίας.
Η εικόνα του όμως είχε ήδη πληγεί ανεπανόρθωτα. Ολοι θυμούνταν ότι πριν από μερικούς μήνες οι διευθύνοντες σύμβουλοι της εταιρείας εισέρχονταν με τις μηχανές τους στον Λευκό Οίκο και ο πρόεδρος τους χαρακτήριζε πρότυπα επιχειρηματιών που δεν εγκαταλείπουν τις ΗΠΑ.
Ομολογουμένως, η Harley Davidson έχει μακρά ιστορία «αντεθνικής» συμπεριφοράς. Τη δεκαετία του ’20, καθώς το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα βυθιζόνταν σε ανάλογη κρίση με τη σημερινή και οι αμερικανικές εταιρείες βρίσκονταν αντιμέτωπες με δασμούς από τη Μεγάλη Βρετανία, η εταιρεία μετέφερε σημαντικό τμήμα της παραγωγής της στο Τόκιο.
Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και χρησιμοποιώντας την ονομασία Rikuo Internal Combustion Company η εταιρεία παρήγε εξοπλισμό για τις Ενοπλες Δυνάμεις και την αστυνομία της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε κάθε στιγμή αναζητούσε μόνο το χρήμα. Και πού κατέληξε; Χοντρός και νεκρός σε μια τουαλέτα – Ο ηθοποιός Ιθαν Χοκ για τον Ελβις Πρίσλεϊ
Το πραγματικό πρόβλημα, όμως του Τραμπ, της Harley Davidson και της αμερικανικής οικονομίας εν γένει δεν προκύπτει από τη μεταφορά μερικών μονάδων παραγωγής στην Ευρώπη.
Στην ουσία του ζητήματος, εξηγούσαν αναλυτές του Bloomberg, βρίσκεται το γεγονός ότι «οι νέοι άνθρωποι δεν αγοράζουν μοτοσικλέτες όπως το έκανε η μεταπολεμική γενιά των Baby Boomers».
Και αυτό σχετίζεται πολύ περισσότερο με την κατάρρευση των μεσαίων στρωμάτων και τα τεράστια φοιτητικά δάνεια, στα οποία βυθίζει τη νέα γενιά το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Σύμφωνα με ερευνητές των Πανεπιστημίων Χάρβαρντ και Πρίνστον, το 94% των θέσεων εργασίας που δημιούργησε η αμερικανική οικονομία από το 2005 μέχρι το 2015 ήταν μερικής απασχόλησης ή υπεργολαβίες της διαμοιραστικής οικονομίας.
Ακολουθώντας τη διαδρομή του Πίτερ Φόντα και του Ντένις Χόπερ στις νότιες και νοτιοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ, ένας σύγχρονος παρατηρητής θα εντοπίσει και σκηνές απόλυτης εξαθλίωσης – όπως αυτές που κατέγραψαν σε πρόσφατη έρευνά τους εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ.
Και φυσικά αυτό το νέο αμερικανικό πρεκαριάτο δεν έχει τη δυνατότητα να αγοράζει τα προϊόντα-σύμβολα του αμερικανικού ονείρου, όπως έκαναν οι Baby Boomers στα χρόνια της εκρηκτικής μεταπολεμικής ανάπτυξης.
Στα ίδια συμπεράσματα, αν και ακολούθησε εντελώς διαφορετική διαδρομή και μέσο μεταφοράς, κατέληξε και ο σκηνοθέτης Eugene Jarecki, ο οποίος παρουσίασε αυτή την εβδομάδα στις αμερικανικές αίθουσες το ντοκιμαντέρ του The King, για τη ζωή και την υστεροφημία του Ελβις Πρίσλεϊ.
Καθώς κορυφωνόταν η προεκλογική εκστρατεία που έστειλε τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ο Jarecki οδηγούσε μια από τις Rolls Royce του Πρίσλεϊ στα μήκη και τα πλάτη των Ηνωμένων Πολιτειών αναζητώντας τις εναπομείνασες μικροποσότητες του αμερικανικού ονείρου. Το συμπέρασμα του ντοκιμαντέρ θα μπορούσε να συμπυκνωθεί σε μια φράση του σκηνοθέτη: «Ο Ελβις Πρίσλεϊ είναι αδιαχώριστος από το αμερικανικό όνειρο. Αναπτύχθηκε μαζί μας και έγινε πανίσχυρος σε ελάχιστο χρονικό διάστημα.
Οταν διαπίστωσε ότι η ψυχή του είχε θρυμματιστεί αναζήτησε εύκολες λύσεις –ναρκωτικά, βία, ματαιοδοξία– ακριβώς όπως και εμείς.
Τελικά πέθανε στα 42 του χρόνια σε μια τουαλέτα. Αναρωτιέμαι λοιπόν αν θα έχουμε και εμείς την ίδια τύχη».
Ο παραλληλισμός που επιχειρεί ο Jarecki ανάμεσα στη ζωή του «βασιλιά» Πρίσλεϊ και της σύγχρονης Αμερικής δεν θα μπορούσε να είναι πιο επιτυχημένος.
Η χώρα βυθίζεται στη μεγαλύτερη κρίση εξάρτησης σε οπιούχες ουσίες στην Ιστορία της ενώ η βία και η ματαιοδοξία φαίνεται να χαρακτηρίζουν κάθε της δραστηριότητα στο εσωτερικό αλλά και την εξωτερική πολιτική.
Διαλύοντας αρκετούς από τους μύθους που περιβάλλουν τον Πρίσλεϊ στο συλλογικό υποσυνείδητο των ΗΠΑ, ο Jarecki παρουσιάζει έναν καλλιτέχνη-επιχειρηματία, ο οποίος στηρίχτηκε εν πολλοίς στη δουλειά άλλων (τη μουσική των μαύρων) για να απευθυνθεί στο λευκό ακροατήριο των μεσαίων στρωμάτων, ενώ έθετε το χρήμα ως μοναδικό γνώμονα στην καλλιτεχνική του σταδιοδρομία. «Οπως και ο Πρίσλεϊ», εξηγεί ο Jarecki, «η Αμερική θυσίασε τη δημοκρατία στο όνομα του χρήματος και της ισχύος».
Το αμερικανικό όνειρο, συμπλήρωνε ο ίδιος, «δεν ήταν ποτέ για όλους, ιδιαίτερα εάν δεν ήσουν λευκός».
Σήμερα δεν φαίνεται να είναι ούτε για αυτούς.
INFO
Δείτε:
The King (2018)
O σκηνοθέτης των ντοκιμαντέρ Why We Fight και The Trials of Henry Kissinger αναζητά το σύγχρονο αμερικανικό όνειρο με σειρά συνεντεύξεων στο εσωτερικό μιας Rolls Royce του Ελβις Πρίσλεϊ.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών – 30/6/2018
